саве́цкі в разн. знач. сове́тский;

~кія о́рганы — сове́тские о́рганы;

○ Геро́й Саве́цкага Саю́за — Геро́й Сове́тского Сою́за;

Саве́цкая А́рмія — ист. Сове́тская А́рмия;

Саве́цкая гва́рдыя — ист. Сове́тская гва́рдия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

А́рмія. Рус. армия (з 1705; армея з 1704), укр. армія, польск. armia (з XVII ст.). Саднік-Айцэтмюлер, 1, 29. Вытворныя сведчаць аб аснове з ‑е‑: армейскі, армеец. Ст.-бел., ст.-укр. армея (Бярында), таму наўрад ці патрэбна лічыць зноў запазычаным у XIX ст., як Гіст. лекс., 245, ці нават XX ст., як Гіст. мовы, 2, 148, хаця, магчыма, рускі ўплыў у гэты час садзейнічаў замацаванню слова. Краўчук (ВЯ, 1968, 4, 122) прапануе для ўкраінскай, паводле Агіенка, Иноз. элем. 70 (які аб гэтым гаварыў для рускай мовы), польскае пасрэдніцтва. Паўтарак (Бел. лекс., 135) прапануе шлях: заходнееўрапейскія мовы > польская > руская > украінская і беларуская. Паводле Шанскага, 1, А, 145, рускае з нямецкай; Фасмер, 1, 87 — з нямецкай ці французскай, Брукнер (7) лічыць польскае з нямецкай. Беларуская і ўкраінская маглі быць, як і польская, пасрэднікамі для рускага слова, нельга выключыць украінскую мову як магчымую крыніцу пераходу е > і (Саднік-Айцэтмюлер, там жа).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вартавы́

1. прил. сторожево́й;

~во́е су́дна — сторожево́е су́дно;

в. ка́тар — сторожеви́к;

2. в знач. сущ. часово́й; карау́льный;

зме́на ~вы́х — сме́на часовы́х;

3. в знач. сущ. страж;

а́рмія — ве́рны в. Радзі́мы — а́рмия — ве́рный страж Ро́дины;

○ ~вы́я агні́ — сторожевы́е огни́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́нный

1. прил. ко́нны;

ко́нный двор ко́нны двор;

ко́нная а́рмия ко́нная а́рмія;

ко́нная артилле́рия ко́нная артыле́рыя;

ко́нная тя́га ко́нная ця́га;

ко́нный приво́д ко́нны прыво́д (мане́ж);

ко́нный заво́д ко́нны заво́д;

ко́нный спорт ко́нны спорт;

2. сущ. ко́нны, -ннага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разлажы́цца I сов., в разн. знач. разложи́ться;

~жы́ўся са сваі́мі рэ́чамі па ўсёй ха́це — разложи́лся со свои́ми веща́ми по всему́ до́му;

пахо́дны ло́жак лёгка ~жы́ўся — похо́дная крова́ть легко́ разложи́лась

разлажы́цца II сов. (дезорганизоваться) разложи́ться;

а́рмія во́рага ~жы́лася — а́рмия врага́ разложи́лась

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

де́йствующий

1. прич. які́ (што) дзе́йнічае; які́ (што) уздзе́йнічае; які́ (што) працу́е; які́ (што) ро́біць; які́ (што) слу́жыць; см. де́йствовать;

2. прил., в разн. знач. дзе́ючы; дзе́йны;

де́йствующее законода́тельство дзе́ючае заканада́ўства;

де́йствующая а́рмия дзе́ючая а́рмія;

де́йствующие ли́ца дзе́ючыя (дзе́йныя) асо́бы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сове́тский в разн. знач. саве́цкі;

сове́тская власть саве́цкая ўла́да;

сове́тское госуда́рство саве́цкая дзяржа́ва;

сове́тский наро́д саве́цкі наро́д;

сове́тский о́браз жи́зни саве́цкі лад жыцця́;

сове́тский челове́к саве́цкі чалаве́к;

Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик ист. Саю́з Саве́цкіх Сацыялісты́чных Рэспу́блік;

Сове́тская А́рмия ист. Саве́цкая А́рмія.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БЕЛАРУ́СКІ ФРОНТ ПЕ́РШЫ ў Вялікую Айчынную вайну. Створаны 17.2.1944 у выніку перайменавання Беларускага фронту, дзейнічаў на Бабруйскім і Брэсцка-Люблінскім напрамках. Камандуючыя Маршалы Сав. Саюза К.К.Ракасоўскі, з

ліст. 1944 Г.К.Жукаў; чл. ваен. савета: ген.-лейт. К.Ф.Цялегін, у маі—ліст. 1944 ген.-палк. М.А.Булганін, намч штаба ген.-палк. М.С.Малінін. У розны час уваходзілі арміі: 3, 10, 28, 33, 47, 48, 50, 61, 65, 70, 3-я і 5-я ўдарныя, 6-я і 16-я паветр., 8-я гвардз., 1-я і 2-я гвардз. танк., 1-я і 2-я Войска Польскага, Дняпроўская ваенная флатылія. Франтавая газ. «Красная Армия». Войскі фронту сваімі сіламі і разам з інш. франтамі ў ходзе Беларускай аперацыі 1944 правялі Рагачоўска-Жлобінскую, Бабруйскую, Мінскую, Люблін-Брэсцкую, у 1945 — Вісла-Одэрскую, Варшаўска-Пазнанскую, Усх.-Памеранскую, Берлінскую аперацыі (гл. адпаведныя арт.). 10.6.1945 фронт расфарміраваны, яго палявое ўпраўленне рэарганізавана ў Палявое ўпраўленне Групы сав. войскаў у Германіі.

М.І.Камінскі.

т. 2, с. 460

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

А́НДЭРСА А́РМІЯ,

агульнавайсковыя злучэнні польскага Лонданскага эмігранцкага ўрада ў складзе Польскіх узбр. сіл на Захадзе ў 2-ю сусв. вайну. Камандуючы ген. У.Андэрс. Створана на тэр. СССР у жн. 1941 — сак. 1942 як Польская армія ў СССР паводле польска-савецкіх пагадненняў 1941 для сумесных дзеянняў на сав.-герм. фронце. Фарміравалася ў асн. з польскіх ваеннапалонных, рэпрэсіраваных і дэпартаваных у глыб СССР жыхароў б. Зах. Беларусі і Зах. Украіны, бежанцаў з Польшчы, што апынуліся на тэр. СССР, і інш. Да жн. 1942 аператыўна падпарадкоўвалася камандаванню Чырв. Арміі, складалася з 6 пяхотных дывізій і інш. часцей і службаў (у сак. 1942 налічвала 66 тыс. чал.). У сак.—крас. і жн. 1942 са згоды Сав. ўрада эвакуіравана ў Іран і Ірак. У выніку аб’яднання з Войскам Польскім на Сярэднім Усходзе створана Польская армія на Усходзе, якая дзейнічала на тэр. Ірака. У чэрв. 1943 з яе складу вылучаны Другі польскі корпус, які ўдзельнічаў у аперацыях саюзнікаў у Паўн. Афрыцы, Італьянскай кампаніі 1943—45. Пасля 2-й сусв. вайны многія салдаты-беларусы з Андэрса арміі склалі частку бел. эміграцыі.

Літ. Прибылов В.И. Почему ушла армия Андерса // Военно-ист. журн. 1990. № 3; Климковский Е. Я был адъютантом генерала Андерса: Пер. с пол. М., 1991.

У.Я.Калаткоў.

т. 1, с. 363

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

си́льный

1. мо́цны; (физически) ду́жы, здаро́вы;

си́льный уда́р мо́цны ўдар;

си́льные ру́ки ду́жыя (мо́цныя) ру́кі;

си́льная ло́шадь ду́жы (здаро́вы) конь;

2. (могущественный, мощный) мо́цны, магу́тны;

си́льное госуда́рство мо́цная (магу́тная) дзяржа́ва;

си́льная а́рмия мо́цная (магу́тная) а́рмія;

си́льный мото́р магу́тны мато́р;

3. (убедительный, основательный, важный) мо́цны, ва́жкі, грунто́ўны;

си́льные до́воды мо́цныя (ва́жкія, грунто́ўныя) до́вады;

4. (большой по количеству, величине, степени) мо́цны;

си́льный ве́тер мо́цны ве́цер;

си́льная за́суха мо́цная за́суха;

си́льная боль мо́цны боль;

5. (талантливый) мо́цны; (сведущий — ещё) (до́бра) дасве́дчаны (у чым);

си́льный писа́тель мо́цны пісьме́ннік;

он силён в матема́тике ён мо́цны ў матэма́тыцы, ён до́бра дасве́дчаны ў матэма́тыцы, ён до́бра ве́дае матэма́тыку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)