free1 [fri:] adj.
1. свабо́дны, во́льны;
free time во́льны час;
a free translation во́льны перакла́д;
free speech свабо́да сло́ва;
set free вызваля́ць
2. бяспла́тны, дармавы́, дармо́вы;
free of duty бяспо́шлінны;
Admission is free. Уваход бясплатны.
3. (from/of) пазба́ўлены (чаго-н. непажаданага);
free from care пазба́ўлены турбо́т, бестурбо́тны, бесклапо́тны
4. (with) шчо́дры;
She is free with her money. Яна шчодрая на грошы.
♦
free and easy раскава́ны (у паводзінах), бесцырымо́нны;
have/give a free hand мець/даць по́ўную свабо́ду дзе́янняў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
well5 [wel] interj.
1. ну, ну вось, ну дык што (выражае здзіўленне, згоду, сумненне, уступку і да т.п.);
Well, you do surprise me! Ну і дзіва!;
Well, here we are at last! Ну вось, нарэшце мы тут!;
Well done! Здорава! (выражае адабрэнне);
Well met! Якая прыемная сустрэча!
2. так, такі́м чы́нам (ужываецца як уступнае слова пры заўвазе або для ўзнаўлення размовы);
Well, the next day… Такім чынам, на наступны дзень…
♦
well I never (did)! dated ну і ну! (выражае здзіўленне)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
spell3 [spel] v. (spelt or spelled)
1. піса́ць або́ вымаўля́ць сло́вы па лі́тарах;
spell backward чыта́ць або піса́ць у адваро́тным пара́дку (пра літары слова);
How do you spell your name? Як пішацца тваё імя?
2. зна́чыць, цягну́ць за сабо́ю;
This weather spells ruin for many farmers. Гэтае надвор’е – катастрофа для многіх фермераў .
spell out [ˌspelˈaʊt] phr. v.
1. расшыфро́ўваць, разбіра́ць па лі́тарах
2. растлума́чваць дэталёва і грунто́ўна;
It is time to spell out what we want. Пара сказаць прама, чаго мы хочам.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Дронг ’жэрдка’ (Сцяшк.), дронг, дронк ’ручка, рубель, падгерац і да т. п.’ (Сл. паўн.-зах.), ’трайня’ (Шатал.). Запазычанне з польск. drąg ’тс’ (польск. слова вядома з XV ст. і адносіцца да прасл. сямейства слоў *drǫgъ: ст.-чэш. drouh, серб. дру̑г, ст.-сл. дрѫгъ і г. д.; гл. Слаўскі, 1, 162). Параўн. ст.-бел. дронжокъ ’металічны прут, жэрдка’ < польск. drążek (бел. слова з XVII ст., гл. Булыка, Запазыч., 102).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наполак ’жалезная лапатачка ў сахі, пры дапамозе якой зямля пры аранні адкідваецца на адзін бок’ (Нас.), ’тып лапаткі над лемяшам’ (Грыг.). Адсылка Насовічам да іншай назвы рэаліі паліца — фактычна дае этымалогію слова, параўн. полка, паліца ’дошка, прымацаваная рабром да сцяны’ (гл.). Наўрад ці сюды наполак ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, камент., 809); хутчэй да папярэдняга слова (гл. напол), тут — ’адна з частак калодкі, расколатай напалову’, параўн. аполак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наўсёды ’заўсёды’ (Яруш.). Відаць, наватвор пачатку XX ст.; на- замест за‑, пашыранага ў большасці славянскіх моў у адпаведніках бел. заўсёды (гл.), магчыма, пад уплывам рус. навсегда ’назаўсёды’, дакладвай структурнай копіяй (не калькай!) якога з’яўляецца разглядаемае слова; аднак параўн. наусёгда: помні наўсёгда (ТС), наўсягды ’назаўсёды’ (Жд. 1), наўсюдых ’усюды’ (Нас.), наўсюды ’тс’ (Бяльк.), што можа сведчыць аб старажытным характары пачатку слова, пра фарміраванне пачатковага словаўтваральнага комплексу гл. таксама паў-.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гапцава́ць ’многа есці’ (Шат.). Няма ў рус. і ўкр. мовах у гэтым значэнні. Фармальна падыходзіць для параўнання ўкр. гопцюва́ти ’танцаваць гопаючы; скакаць (аб конях)’, але семантыка вельмі адрозніваецца. Таму можна меркаваць, што бел. лексема гэта нейкае жаргоннае слова, магчыма, запазычана з укр. мовы і ўжываецца ў метафарычным значэнні. Паколькі пакуль няма дадатковых даных аб гісторыі слова гапцава́ць у бел. мове, то больш пэўнага аб ім сказаць нічога нельга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Буршты́н (БРС, Гарэц., Нас.), таксама брушты́н (Касп., Нас.); буршты́навы, бруштыно́вы, брушты́навы ’колер з адценнем жоўтага’ (Інстр. II, БРС). Слова гэтае ўжо ў Бярынды. Укр. буршти́н, бру́штин ’тс’. Запазычанне з польск. bursztyn ’тс’ < н.-ням. bornstēn (ням. Bernstein, літаральна ’палаючы камень’). Бернекер, 102; Рыхардт, Poln., 38; Кюнэ, Poln., 46; Булыка, Запазыч., 53; Шалудзька, Нім., 24; параўн. Брукнер, 50. Рудніцкі (267–268), зыходзячы з націску, выводзіць слова непасрэдна з ням. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Верані́на ’вінегрэт’ (Бяльк.); ’лямешка’ (Нас.). Параўн. рус. дыял. верени́на ’каша з мукі’. Падрабязна аб паходжанні слова гл. Трубачоў, Slavia, 29, 19. Слова можна вывесці і ад дзеяслова тыпу рус. дыял. верени́ть ’спешна што-небудзь рабіць’ (параўн. «верени́на — это муки насыпают, ды в кипяток» — СРНГ). Але не выключаецца, што верабі́на, верени́на < варенина. Параўн. рус. дыял. варе́нина ’варанае пойла для жывёлы’, варе́нина ’варанае мяса’. Адносна фанетыкі параўн. бел. дыял. верэ́нік (< варэ́нік).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́пе́к, прі́пік, пры́пяк, пры́пык ’месца, пляцоўка перад чалеснікамі печы’; ’выступ печы або дашчаны насціл каля печы, на якім можна сядзець або ставіць што-небудзь; прымурак’ (ТСБМ, Касп., Яруш., Бяльк., Дразд., Нік. Очерки, Сл. ПЗБ, ТС, ПСл, Шушк.). Рус. смал. при́пек ’лава каля печы; прыпек’, укр. припек ’прыпек; ляжанка’. Слова ўзнікла ў выніку зваротнай дэрывацыі ад пры́печ, прыпе́чак з узнаўленнем этымалагічнага зычнага ‑к‑, магчыма, не без уплыву слова прыпёк 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)