эйнштэ́йній
[н.-лац. einsteinium, ад ням. A. Einstein = прозвішча ням. фізіка (1879—1955)]
штучна атрыманы радыеактыўны хімічны элемент, які належыць да актыноідаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АСТА́ПЧЫК Станіслаў Аляксандравіч
(н. 7.9.1935, г. Мар’іна Горка Мінскай вобл.),
бел. вучоны ў галіне матэрыялазнаўства і фізікі металаў. Акад. АН Беларусі (1986), чл.-кар. (1984). Д-р тэхн. н. (1980), праф. (1984). Скончыў БДУ (1960). З 1960 у Фізіка-тэхн. ін-це АН Беларусі: з 1982 нам. дырэктара, з 1983 дырэктар; адначасова з 1987 акадэмік-сакратар Аддзялення фіз.-тэхн. праблем машынабудавання і энергетыкі АН. Навук. працы па тэорыі і практыцы скарасной тэрмічнай апрацоўкі канструкцыйных сталяў і сплаваў, тэхналогіях атрымання і апрацоўкі кампазіцыйных матэрыялаў, лазерным тэрмаўмацаванні матэрыялаў, лазернай мадыфікацыі паверхні, узаемадзеянні выпрамянення з рэчывам, лазерным сінтэзе. З 1987 гал. рэдактар час. «Весці АН Беларусі. Серыя фізіка-тэхнічных навук». Дзярж. прэмія СССР 1986.
Тв.:
Электротермообработка сплавов с особыми свойствами. Мн., 1977 (разам з М.М.Бадзякам).
т. 2, с. 45
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРО́ДЗЕНСКАЕ РЭА́ЛЬНАЕ ВУЧЫ́ЛІШЧА,
агульнаадукацыйная сярэдняя навуч. ўстанова. Засн. ў Гродне ў вер. 1907. Уваходзіла ў склад Віленскай навучальнай акругі. Выкладаліся рус., польск., ням. і франц. мовы, геагр., прыродазнаўства, гісторыя, заканазнаўства, матэматыка, фізіка, касмаграфія, музыка, маляванне, чарчэнне, асновы ваен. навукі, гімнастыка. У ім працавалі выпускнікі з ун-таў Варшавы, Масквы, Пецярбурга, Полацкай настаўніцкай семінарыі і інш. Выпускнікі вучылішча мелі льготы пры паступленні ў вышэйшыя тэхн. і с.-г. навуч. ўстановы, на фізіка-матэм. ф-ты ун-таў. Утрымлівалася за кошт казны і збораў за навучанне. У 1907/08 навуч. г. мела 2 класы (49 вучняў), у 1914/15 — 7 класаў (311 вучняў). У 1915 у сувязі з ваен. дзеяннямі пераведзена ў г. Калуга. У 1917 ліквідавана.
А.Ф.Самусік.
т. 5, с. 420
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
базо́ны
[ад інд. S. Bose = прозвішча інд. фізіка (1894—1974)]
1) элементарныя часціцы з цэлалікавым спінам;
2) элементарныя ўзбуджэнні ў слабаўзбуджальнай мікраскапічнай сістэме.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гал
[ад іт. G. Galilei = прозвішча іт. фізіка і астранома (1564—1642)]
адзінка паскарэння ў СГС сістэме адзінак, роўная 1 см/с2.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гамеаста́з
(ад гамеа- + -стаз)
адноснае пастаянства фізіка-хімічных і біялагічных уласцівасцей унутранага асяроддзя арганізма чалавека і жывёл (напр. пастаянства складу крыві, тэмпературы цела).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
крышталяхі́мія
(ад крышталь + хімія)
навука аб прасторавым размяшчэнні малекул, атамаў, іонаў у крышталях і залежнасці фізіка-хімічных уласцівасцей крыштальных рэчываў ад іх структуры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэарэты́чны
(гр. theoretikos = які даследуе, аглядае)
1) які засноўваецца на тэорыі, звязаны з тэорыяй;
2) які займаецца пытаннямі тэорыі (напр. т-ая фізіка).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эрстэ́д
[дацк. H. Oersted = прозвішча дацк. фізіка (1777—1851)]
абсалютная адзінка напружанасці магнітнага поля ў СГС сістэме адзінак, роўная 79,58 ампер на метр.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
doświadczalny
doświadczaln|y
даследчы, доследны; эксперыментальны;
królik ~y перан. доследны (паддоследны) трус;
stacja ~a — даследчая станцыя;
fizyka ~a — эксперыментальная фізіка;
гл. eksperymentalny pilot ~y — лётчык-выпрабавальнік
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)