высту́кваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Незак. да выстукаць.

2. Разм. Рытмічна стукаць, пастукваць. Лямэнт.. стаіць пры стале і задуменна выстуквае пальцамі. Чорны. Пры агарку свечкі адзін [рабочы].. выстукваў малатком — падбіваў боты. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дынамо́метр, ‑а, м.

Прыбор для вымярэння велічыні сілы; сіламер. У самым цэху ля акна, на відным месцы, стаіць замыславаты апарат — дынамометр, а на ім час ад часу правяраюць пражу на моцнасць. «Полымя».

[Ад грэч. dynamis — сіла, metreō — мераць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крыжава́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Размешчаны крыжападобна, крыж-накрыж. З маёнтка Зоська пускаецца ў панскую каплічку, якая стаіць недалёка на крыжаванай дарозе. Бядуля.

2. Які адбываецца адразу з некалькіх пунктаў; перакрыжаваны. Крыжаваны агонь.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напля́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак.

Разм. Нарабіць плям, напэцкаць. Стаіць наш дзядзька ў задуменні, Не смее ўзняцца на ступені: Баіцца ён мужычым ботам, Прапахлым дзёгцем, здорам, потам Тут наслядзіць або напляміць. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перакаці́ць, ‑качу, ‑коціш, ‑коціць; зак., каго-што.

1. Коцячы, перамясціць. Перакаціць бервяно. Перакаціць кулямёт на новую пазіцыю. □ [Валя:] — Ідзі памажы Тлашы бочку з вадою перакаціць — далёка стаіць. Лобан.

2. Закаціць далей, чым трэба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.

2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.

◊

Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).

Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).

Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).

|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.

Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

я́ма, -ы, мн. -ы, ям, ж.

1. Паглыбленне ў зямлі.

Выкапаць яму.

Памыйная я.

Паветраная я. (перан.: участак у паветры, дзе самалёт рэзка зніжаецца, нібыта правальваецца). Капаць яму каму-н. (перан.: рыхтаваць непрыемнасць).

2. Абсталяванае паглыбленае месца для захоўвання чаго-н. (спец.).

Хаваць бульбу ў яме.

Вугальная я. (на судне). Аркестравая я.

3. Упадзіна, нізіна (разм.).

Вёска стаіць у яме.

|| памянш. я́мка, -і, ДМ я́мцы, мн. -і, я́мак, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

стая́ць

1. stéhen* vi, still stéhen*;

стая́ць на пасту́ вайск Pósten [Wáche] stehen*;

стая́ць у чарзе́ Schlánge stehen*, ánstehen* vi;

стая́ць на кале́нях kni¦en [´kniən] vi;

2. (спыніцца) hálten* vi, ánhalten* vi, stéhen bléiben*; вайск стой! halt!, stéhen bléiben!;

стой! хто ідзе́? halt! wer da?;

стой! страля́ць бу́ду! stehen bléiben oder ich schíeße!;

3. (не дзейнічаць):

рабо́та стаі́ць die Árbeit ruht [steht still];

гадзі́ннік стаі́ць die Uhr steht;

4. (трываць – пра надвор’e) ánhalten* vi, dáuern vi;

стаі́ць маро́з der Frost hält an;

стаі́ць во́сень es ist Herbst;

5. вайск (кватараваць) stehen* vi, liegen* vi;

стая́ць ла́герам lágern vi;

6. (пра транспарт) párken vi;

машы́на стаі́ць пе́рад до́мам das Áuto parkt vor dem Haus;

◊ стая́ць на сваі́м auf etw. (D) bestéhen* [behárren]; an séinem Stándpunkt fésthalten*, bei séiner Méinung bléiben*;

стая́ць за каго-н für j-n sein, sich für j-n éinsetzen;

стая́ць гаро́й за каго-н, што-н j-m [éiner Sáche] (D) únerschütterlich [félsenfest] ergében sein;

стая́ць у каго-н над душо́й разм j-m kéine Ruhe lássen*;

стая́ць на пара́дку дня auf der Tágesordnung stehen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

патрашча́ць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак.

Разм. Трашчаць некаторы час. — Са школы адразу ж — на цаліну, ураджай убіраць. Вярнуўся адтуль — гэтага казла сабе купіў. Патрашчаў ім, пакатаўся, а цяпер вось ён стаіць, чакае... Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слабахара́ктарнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць слабахарактарнага; адсутнасць цвёрдага характару, моцнай волі. І вось Макар ідзе па вуліцы, скардзіцца некаму нябачнаму на непагадзь, лае на чым свет стаіць жонку і праклінае сябе за слабахарактарнасць. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)