назіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што, за кім-чым, са злуч. «што» або «як». Уважліва сачыць вачыма за кім-, чым-н., не спускаць з вачэй.
Н. зацьменне сонца.
Н. за палётам птушкі.
2. каго-што. Вывучаць, даследаваць.
Н. развіццё клетак расліны.
3. за кім-чым. Ажыццяўляць нагляд за кім-, чым-н.
Н. за дзецьмі.
Н. за парадкам.
|| наз. назіра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бескілявы́, ‑ая, ‑ое.
Спец.
1. Які не мае кіля. Бескілявая птушка.
2. у знач. наз. бескілявы́я, ‑ых. Падатрад птушак, якія не могуць лятаць (да іх належаць атрады: страусы, нанду, казуары і інш.); птушкі-бегуны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́жам, прысл.
1. На калёсах або санях. Вазіць бярвенне гужам.
2. Чарадой, адзін за адным. І чуюць птушкі — холад, сцюжа Краіну раптам агартаюць... Са смуткам у грудзях яны гужам У край чужацкі адлятаюць. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пту́шнік, ‑а, м.
1. Памяшканне для ўтрымання і развядзення свойскай птушкі. Я нават памог Лідзе загнаць яе незлічонае «белае войска» на птушнік. Ваданосаў.
2. Работнік, які даглядае свойскую птушку (на ферме, фабрыцы і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мімалётны
1. мимолётный;
~ныя пту́шкі — мимолётные пти́цы;
2. мимолётный; (о взгляде — ещё) бе́глый, кратковре́менный;
~нае шча́сце — мимолётное сча́стье;
м. по́зірк — мимолётный (бе́глый) взгляд
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Батальён ’птушка турухтан, Philomachus’ (Інстр. II). Бясспрэчна, запазычанне. Параўн. польскую назву птушкі Мachetes pugnax — bataljon, bitny ptak, kapłonek, bojownik (a гэта па паходжанню ідэнтычна слову bataljon < франц. bataillon, італ. battaglione, гл. Варш. сл., 1, 104, 186). Турухтаны вясной (самцы) вельмі ваяўнічыя (апісанне птушкі гл. Фліпт, Птицы, 248–249). У польскай мове гэта, відаць, жартаўлівая назва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клу́ша ’назва птушкі’ (Мат. Гом.). Рус. клуша ’квактуха, галка, чайка’. Гукапераймальнае. Звязваецца з лат. klukšet ’кудахтаць’ (Фасмер, 2, 255).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перапяля́чнік, перапе́лічнік ’скабіёза жоўтая, Scabiosa ochroleuca L.’ (віц., гродз., Кіс.). Да перапёлка (гл.). Названа паводле жаўтавата-бурага колеру птушкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазмрачне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць, зрабіцца змрочным, змрачнейшым. У полі адразу ўсё сціхла, нібы пазмрачнела, птушкі чародкамі і адна за адной падаліся ў лес. Кулакоўскі. Змянілася Зося. Прыгожы тварык як бы падпух, вочы пазмрачнелі. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́рай, -раю м.
1. тёплые края́;
пту́шкі ляця́ць у в. — пти́цы летя́т в тёплые края́;
2. ста́я перелётных птиц;
3. вре́мя отлёта (перелёта) птиц
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)