аці́хнуць, -ну, -неш, -не; аціх, -хла; -ні; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць цішэйшым (пра гукі, шум і пад.).
Падвечар вуліца аціхла.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Спыніцца, аслабець у дзеянні (пра стыхійную з’яву).
Завея к ночы аціхла.
3. Супакоіцца, прыціхнуць.
Гаспадар аціх.
|| незак. аціха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расплаці́цца, -плачу́ся, -пла́цішся, -пла́ціцца; зак.
1. з кім-чым. Заплаціць грошы каму-н. за што-н., разлічыцца за паслугі.
Р. з даўгамі.
2. перан., з кім. Адпомсціць, разлічыцца за прычыненую крыўду.
Р. з ворагам.
3. перан. Панесці пакаранне за што-н.
Здраднік расплаціўся за свае дзеянні.
|| незак. распла́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. распла́та, -ы, ДМ -пла́це, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ігра́, -ы́, мн. ігры, іграў, ж.
1. Выкананне музычнага твора, сцэнічнай ролі.
Майстэрская ігра.
2. Хуткая змена, пералівы колераў, святла і пад.
І. фарбаў.
3. Тое, што і гульня (у 2 знач.).
Спартыўныя ігры.
Азартная і.
4. Тайныя задумы, наўмысныя дзеянні, інтрыгі.
Разгадаць біржавую ігру.
|| прым. ігравы́, -а́я, -о́е і ігра́льны, -ая, -ае.
Ігравыя формы навучання.
Ігральны бізнес.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абхо́дны, -ая, -ае.
1. Такі, па якім можна ісці ў абход; кружны.
А. шлях.
2. перан. Не просты, звязаны з хітрыкамі, падманам (пра дзеянні, паводзіны каго-н.).
Дзейнічаць абходнымі сцежкамі.
3. Звязаны з абходам, акружэннем ворага.
А. манеўр.
○
Абходны ліст (лісток) — дакумент, у якім адзначаецца, што няма матэрыяльнай запазычанасці ў тых, хто ідзе ў адпачынак ці звальняецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стратэ́гія, -і, мн. -і, -гій, ж.
1. Навука правядзення вайны, майстэрства вядзення вайны і кіравання барацьбой.
Тэорыя ваеннай стратэгіі.
Лекцыі па стратэгіі.
2. перан. Майстэрства планавання кіраўніцтва, заснаванага на правільных і далёка разлічаных прагнозах.
С. развіцця прадпрыемства.
С. навуковага пошуку.
|| прым. стратэгі́чны, -ая, -ае.
Стратэгічныя рэзервы.
Стратэгічныя наступальныя дзеянні фронту.
Стратэгічная сыравіна (якая мае ваеннае значэнне).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
operation [ˌɒpəˈreɪʃn] n.
1. med. (хірургі́чная) апера́цыя;
have/undergo an operation перано́сіць апера́цыю;
perform an operation рабі́ць апера́цыю;
a kidney transplant operation апера́цыя па транспланта́цыі/пераса́дцы ны́ркі
2. апера́цыя (асобнае дзеянне ў шэрагу іншых падобных);
a rescue operation апера́цыя па ратава́нні
3. econ. гандлёвая/фіна́нсавая апера́цыя; здзе́лка
4. дзе́янне, функцыянава́нне
5. mil. апера́цыя, вае́нныя дзе́янні
♦
in operation у дзе́янні;
come into operation пачына́ць дзе́йнічаць; увахо́дзіць у сі́лу (пра закон);
put into operation уво́дзіць у дзе́янне/у эксплуата́цыю/ва ўжыва́нне
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
самадзе́ючы, ‑ая, ‑ае.
1. Які дзейнічае аўтаматычна, сам сабою. Самадзеючыя апараты.
2. Заснаваны на актыўным самастойным дзеянні. Асобая грамадская ўлада неабходна таму, што самадзеючая ўзброеная арганізацыя насельніцтва зрабілася немагчымай з часу расколу грамадства на класы... Ленін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самадысцыплі́на, ‑ы, ж.
Уменне кіраваць сабой, падпарадкоўваць свае дзеянні пэўным патрабаванням, прынцыпам. [Рыгор Мурашка] быў для многіх нас прыкладам самадысцыпліны і настойлівасці ў авалоданні ведалі. Хведаровіч. Відаць, у гэтага чалавека [Платона Смірнова] жалезная самадысцыпліна, велізарная прага да жыцця! М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часці́ць, чашчу, часціш, часціць; незак.
Вельмі хутка, часта рабіць якія‑н. рухі, дзеянні і пад. — Усё зразумела, — адразу адказаў той. — У вас, малады чалавек, часціць сэрца. Гамолка. — З грэблі б’юць. Вось і нямецкія аўтаматы часцяць. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАЙНА́ МАСКО́ЎСКАЙ ДЗЯРЖА́ВЫ З ВЯЛІ́КІМ КНЯ́СТВАМ ЛІТО́ЎСКІМ 1492—94.
вайна Маскоўскай дзяржавы за ўсх.-слав. землі, што былі ў складзе ВКЛ. Ваенныя дзеянні пачаліся пасля смерці вял. кн. ВКЛ Казіміра IV. Рус. войскі ў жн. 1492 занялі Любуцк і Мцэнск, а восенню Хлепень і Рагачоў. У гэты час да Масквы «ад’ехалі» вярхоўскія князі з парубежных раёнаў ВКЛ, што дазволіла Івану III без цяжкасці заняць землі ў вярхоўях Акі. Рыхтуючыся пашырыць ваен. дзеянні, ён пачаў ствараць ваен. кааліцыю супраць ВКЛ. Каб спыніць ваен. дзеянні, віленскі двор прапанаваў выдаць дачку Івана III Алену Іванаўну замуж за вял. кн. ВКЛ Аляксандра; праведзены перагаворы аб сватанні, заручынах і вяселлі Аляксандра і Алены. У выніку пагаднення да Маскоўскай дзяржавы адышлі землі ў бас. Верхняй Акі і Вяземскае княства. ВКЛ адмовілася ад прэтэнзій на Ноўгарад, Пскоў, Цвер і Разань, прызнала ўсе «ад’езды» вярхоўскіх князёў.
т. 3, с. 454
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)