патаўсце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць тоўстым, таўсцейшым. [Ларыса] пахарашэла. Загарэла. І, здаецца, крыху патаўсцела. Асіпенка. Толькі дзве ніжнія галіны [бярозы] значна патаўсцелі, сталі даўжэйшымі. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самагу́бец, ‑бца, м.
Разм.
1. Тое, што і самагубнік.
2. Той, хто сам чым‑н. шкодзіць свайму здароўю. [Даніла:] — От самагубец! Дзве бутэлькі зараз. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкро́іць, ‑крою, ‑кроіш, ‑кроіць; зак., што, чаго.
Адрэзаць ад цэлага ці вялікага кавалка (часцей пра хлеб). А гаспадыня, увесь час шчабечучы, проста не даючы гасцях уставіць і паўслова, як ні спяшалася, а паспела толькі адкроіць ад доўгай белай булкі дзве і яшчэ дзве лустачкі. Брыль. // перан. Сказаць што‑н. рэзкае, грубае. І тут жа сказ адкроіў мудры На гэты конт Лямец Аўген. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кара́лі, ‑яў; адз. караля, ‑і, ж.
Упрыгожанне з каралавых або іншых каштоўных камянёў, якое надзяваецца на шыю. У чорнай, глыбока дэкальтаванай сукенцы, з белымі каралямі на шыі Зіна была вельмі прыгожая. Шыцік. // перан. Пра ўсё, што нагадвае такое ўпрыгожанне. Рабіна надзела каралі І ўстала ля самай дарогі. Буйло. На полымя апалі Дзве расінкі — дзве каралі З цёмна-сіняга галля. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абле́тнік, ‑у, м.
Абл. Дровы, нарыхтаваныя вясною на зіму. [Сыс:] — Як у школу дровы вазілі, і табе б сухога аблетніку шуркі са дзве скінулі б. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапончатакры́лы, ‑ая, ‑ае.
1. З празрыстымі крыламі, падобнымі на перапонку.
2. у знач. наз. перапончатакры́лыя, ‑ых. Атрад насякомых, якія маюць дзве пары празрыстых перапончатых крылаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саракалітро́вы, ‑ая, ‑ае.
Ёмістасцю ў сорак літраў. Пасярэдзіне палянкі ўбіты дзве дубовыя рагулі, на якіх ляжыць абсмаленая жардзіна. На ёй вісіць чорны саракалітровы кацёл. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хвата́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і хапацца. [Боганчык] бег, угрэўшыся, як у лазні, расшпіліў сарочку і хватаўся ў дзве рукі за грудзі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сяму́ха ’бёрда ў сем нітоў’, ’сем шурак дроў’, ’карта сямёрка’ (Бяльк.), ’мера гарэлкі за сем капеек асігнацыямі або дзве капейкі серабром’ (Нас.). Вытворнае ад сем (гл.), параўн. сёмуха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дуалі́зм, ‑у, м.
1. Філасофскае вучэнне, якое пачаткам быцця лічыць дзве самастойныя першаасновы (субстанцыі) — матэрыяльную і ідэальную; проціл. манізм.
2. Кніжн. Дваістасць, раздвоенасць чаго‑н. наогул.
[Ад лац. dualis — дваісты.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)