ву́зкі
1. schmal; eng, knapp (цесны);
ву́зкая сту́жка schmáles Band;
ву́зкая спадні́ца énger Rock;
ву́зкая суке́нка énges Kleid; ein Kleid, das spannt;
2. (абмежаваны) beschränkt, éngstirnig;
◊ ву́зкія по́гляды beschränkte Ánsichten;
у ву́зкім сэ́нсе сло́ва im éngen Sínne des Wórtes;
у ву́зкім асяро́ддзі im éngen Kreis;
ву́зкае ме́сца Éngpass m -es, -pässe; Schwíerigkeit f -, -en; schwáche Stélle
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
вы́рвацца
1. sich lósreißen* аддз.; sich befréien (вызваліцца); entschlüpfen vi (s) (выслізнуць, уцячы);
вы́рвацца напе́рад éinen Vórsprung gewínnen* (тс перан);
2. перан (пра пачуцці, словы і г. д) entschlüpfen vi (s), entfáhren* vi (s);
у мя́не вы́рвалася сло́ва mir ist ein Wort entschlüpft [heráusgerutscht];
стогн вы́рваўся з яго́ грудзе́й ein Séufzer entráng sich séiner Brust; er tat éinen tíefen Séufzer
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дзялі́ць
1. (на часткі) téilen vt; áufteilen vt; éinteilen vt; únterteilen vt; trénnen vt (слова пры пераносе);
2. матэм dividíeren [-vi-] vt; téilen vt;
дзялі́ць на тры durch drei téilen;
3.:
дзялі́ць з кім-н што-н etw. mit j-m téilen;
◊ дзялі́ць з кім-н ра́дасць і го́ра mit j-m Fréud(e) und Leid téilen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Наўле́чка ’навалачка’ (Нік. Очерки; дзярж., Нар. слова; маладз., Янк. Мат.; слуц., Полымя, 1988, № 7, 203), наўлёчка ’тс’ (Жд. 2). З польск. nauleczka (няпоўнагалоссе, гл. Бел.-польск. ізал., 10); перанос націску на першы склад сведчыць аб адаптацыі слова, параўн. бел. навалка, навалачка ’тс’ (гл.), адваротны ўплыў у навагр. navaločka (Кліх). Параўн. навулёчка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гальця́па ’бедната, галота’ (Касп.). Падобнае слова ёсць і ў іншых усх.-слав. мовах. Параўн. рус. дыял. голтепа́ ’тс’ (СРНГ, 6, 349), укр. гольтіпа́, гольтяпа́ (Грынч.). Здаецца, усх.-слав. экспрэсіўнае ўтварэнне. Першая частка слова да *golъ ’голы; бедны’, другая, магчыма, да слав. *tep‑ ’біць’, усх.-слав. *тяпати (бел. ця́паць, укр. тя́пати, рус. тя́пать).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ганча́рушкі ’гліністая глеба’ (Сцяшк. МГ). Паколькі няма падобных роднасных форм і лексема гэта, здаецца, адзінкавае ўтварэнне ў зах. бел. гаворках, то дэталі яго паходжання застаюцца няяснымі. Ясна толькі адно: гэта слова звязана, відаць, з ганча́р 1. Дэталі словаўтварэння таксама вытлумачыць цяжка. А ці не паходзіць слова ганча́рушкі ад уласнай назвы *Ганчарушкі (< ганча́р)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Боці (мн.) ’рабро ў лодкі’ (КЭС, бых.). Можна параўнаць з укр. бо́тя частка борта лодкі’ (да геаграфіі параўн. Краўчук, ВЯ, 1968, 4, 128). Але этымалогія слова застаецца цёмнай. Рудніцкі (184) лічыць яго няясным і мяркуе пра дэфармацыю слова борт. Няпэўна. Можа, ёсць сувязь з рус. бо́тник, ботня́, бот ’выдаўбаная з дрэва лодка’?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурандульнік ’расліна варыўнік, Bulbocodium ruthenicum’ (КЭС). Рус. брундышка, бурундышка (Даль; але ў СРНГ няма), брандушка (Сіманавіч), укр. брандушка, брундишка. Не вельмі яснае слова. Паколькі Bulbocodium — гэта таксама Romulea, Crocus, Іхіа, Trichonema, то можна лічыць, што паходжанне гэтага слова звязана з поўднем. Параўн. рум. brîndúşă ’расліна Crocus’. Назва магла пранікнуць праз укр. мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ракама́ту (rakamátu) ’нібы, быццам, лікам’ (Варл.). Відаць, у аснове слова прыслоўе ад рэкці ’сказаць’ (гл. рэ́кнуць) — *ракама́ ’кажучы’, параўн. рако́мсе ’быццам’ (гл.), ст.-бел. ркомо ’як быццам, нібы’ (Ст.-бел. лексікон), у той жа функцыі маўляў (гл.), ст.-рус. рьци, польск. rzekomo ’моў, маўляў’; канец слова ўзыходзіць да ўказальнага займенніка *tъ (гл. тут).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гару́дзія ’гармата’ (Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з рус. ору́дие ’тс’ (да рус. слова гл. Фасмер, 3, 154).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)