Вярцёл ’завостраная палка, на якой смажыцца сала’ (КТС, А. Куляшоў). Да ве́рцел (гл.). Параўн. ст.-рус. вертелъ (XVII ст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́клуска ’палка, якую клалі на воз, каб пашырыць яго плошчу’ (драг., Сл. ПЗБ). Параўн. таксама паклеска і по́пліска (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стра́стно нареч.
1. (очень сильно) мо́цна; (горячо) го́рача; (преданно) адда́на;
2. (с крайним увлечением) заўзя́та, страшэ́нна, стра́шна;
3. (пылко, чувственно) стра́сна, па́лка, го́рача.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́ўбня, ‑і і даўбня́, ‑і, ж.
1. Вялікая палка з патаўшчэннем на канцы (для ўбівання чаго‑н., забою жывёлы і пад.). Машэка доўбняй замахнуцца яшчэ на некага спяшыць... Купала. Яшчэ парася ў чэраве, а доўбня ўжо гатова. З нар.
2. перан. Пагард. Пра няцямкага, дурнога чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапа́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Разм.
1. Тое, што і перастрэлка. Тры роты пяхотнага палка.. трапілі ў перапалку, наскочыўшы на засаду. Лынькоў.
2. перан. Крыклівая спрэчка, лаянка. Сямейная перапалка. □ Мароз з апушчанымі вачамі чакаў, пакуль скончыцца перапалка паміж Шэметам і Цмыгам. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эшалані́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., каго-што.
Спец. Размясціць (размяшчаць) эшалонамі (у 1 знач.). Мохарт здагадаўся, што камандзір палка выбраў для сябе сонечны бок, найбольш выгадную пазіцыю для адбіцця атак праціўніка. Адначасова эшаланіраваў па вышынях усю групу яшчэ да выхаду на поле бою. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАБРУ́ЙСКІ ПЛАН ДЗЕКАБРЫ́СТАЎ 1823,
першая ў гісторыі дзекабрысцкага руху спроба ўзняць узбр. паўстанне з мэтай зрабіць дзярж. пераварот. Распрацаваны ў маі 1823 кіраўнікамі Васількаўскай управы Паўд. т-ва падпалк. Чарнігаўскага пях. палка С.І.Мураўёвым-Апосталам, прапаршчыкам Палтаўскага пях. палка М.П. Бястужавым-Руміным, палк. Аляксопальскага пях. палка І.С.Павала-Швяйкоўскім і капітанам 18-га егерскага палка В.С.Норавым. Паўстанне меркавалася пачаць у Бабруйску, дзе была раскватаравана 9-я пях. дывізія (Чарнігаўскі і Палтаўскі палкі) 3-га пях. корпуса 1-й арміі, скарыстаўшы прыезд у горад для агляду войскаў імператара Аляксандра І (прымусіць яго падпісаць адрачэнне і прыняць канстытуцыю). Выступленне ў Бабруйску павінна было стаць сігналам для паўстанняў у Маскве, Пецярбургу, 2-й арміі. Арганізатары спрабавалі заручыцца згодай і падтрымкай Паўд. і Паўн. т-ваў дзекабрыстаў, але атрымалі адмову. У вер. 1823 Бястужаў-Румін вёў перагаворы ў Вільні аб узгадненні дзеянняў з прадстаўніком Літ. правінцыяльнага савета польскага Патрыятычнага т-ва К.Радзівілам і віленскай рэв. моладдзю (у тым ліку, магчыма, з А.Міцкевічам), але дамоўленасці не былі рэалізаваны з-за праведзеных у Вільні арыштаў. Без падтрымкі інш. рэв. арг-цый выступленне ў Бабруйску не мела сэнсу. Няўдача з ажыццяўленнем гэтага плана прымусіла ўсвядоміць неабходнасць сувязі паўстання на перыферыі з цэнтрам, аб’яднання сіл Паўн. і Паўд. т-ваў, выпрацоўкі агульнага плана дзеянняў.
Літ.:
Гл. пры арт. Дзекабрысты.
В.В.Швед.
т. 2, с. 192
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кія́жына ’выпадковая палка, не апрацаваная, не абгладжаная’ (Янк. I). Да кій© (гл.); кійжіяк > *кіячына з нерэгулярным пераходам у кіяжына.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бато́н. Бел. бато́н, укр. бато́н, мабыць, з рус. бато́н (а гэта з франц. bâton ’палка, жазло’, гл. Шанскі, 1, Б, 57).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Памяце́ха, помытэха ’вялікая палка’ (Клім.). Ад *памятаць < мятаць (адносна гэтага дзеяслова гл. паметак) са старажытным суфіксам ‑echa (гл. SP, 1, 72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)