высакава́ты, ‑ая, ‑ае.

Разм.

1. Крыху вышэйшы, чым трэба. Высакаваты падмурак. Высакаватая столь.

2. Даволі высокі. Жыта было ўжо высакаватае і сіняе, як возера. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павыкі́дваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Тое, што і павыкідаць. Не паддавалася жыта кулінарнаму майстэрству Ваські, хоць даўно павыкідваў ён з кацялка падабабкі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шампа́нскі, ‑ая, ‑ае.

1. Звязаны з прыгатаваннем шампанскага. Шампанскія сарты вінаграду. // Прызначаны для шампанскага.

2. Як састаўная частка некаторых батанічных пазваў. Шампанскае жыта. Шампанскі ранет.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Выплыва́ннік ’ранні баравік (яны растуць, калі «выплывае» жыта)’ (З нар. сл., навагр.), выплыва́нік, выплыва́нічак ’тс’ (Янк. I). Польск. wypływnik ’тс’. Да выплываць ’каласіцца’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ *Лібарада, ліборода ’апошняя жменя нязжатага жыта на полі’ (лунін., Мат. дыял. канф.). Утворана са словазлучэння Іллі барада. Параўн. брэсц., нараўл. спасова борода ’тс’ (Выг.).⇉.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Па́рыш ’каша з сумесі жыта, ячменю і грэчкі’ (Сл. ПЗБ), варыш, парёшка, паро́ха ’кісла-салодкая ежа, прыгатаваная з жытняй і грэчневай мукі’ (Вешт., дыс.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

узрасці́, -расту́, -расце́ш, -расце́; -расцём, -расцяце́, -расту́ць; -ро́с, -расла́, -ло́; зак.

1. Вырасці, стаць дарослым; узгадавацца; узышоўшы, вырасці (пра расліны).

Сыны ўзраслі.

Край, дзе я ўзрос, вабіць да сябе.

Жыта добра ўзрасло.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вырасці, стаць большым, мацнейшым, больш значным.

Сілы ўзраслі.

Узрасла актыўнасць.

Узрос аўтарытэт арганізацыі.

|| незак. узраста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

густы́, -а́я, -о́е.

1. Які складаецца з мноства аднародных прадметаў, размешчаных блізка адзін каля аднаго.

Г. бярэзнік.

Густое жыта.

Буракі растуць густа (прысл.).

2. Не вадкі, з аслабленай цякучасцю, насычаны.

Густая смятана.

3. Шчыльны, малапранікальны для зроку, святла.

Г. туман.

Густыя воблакі.

4. Пра голас: паўнагучны.

Г. бас.

|| наз. густата́, -ы́, ДМ -таце́, ж. і гушчыня́, -і́, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

спля́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак.

1. Сапсаваць што-н.; разбурыць, зруйнаваць.

Горад спляжылі ўшчэнт.

С. добрую касу.

2. што. Пра лес: вынішчыць, ссячы (разм.).

Будавалі дарогу і спляжылі ўвесь бярэзнік.

3. што. Вытаптаць, стаптаць; затаптаць, забрудзіць (разм.).

Каровы спляжылі жыта.

Усю пасцель спляжылі.

4. каго і без дап. Ударыць, пабіць (разм., груб.).

С. кіем па спіне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сутыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. гл. сутыкнуцца.

2. Узаемна дакранацца, датыкацца.

С. спінамі.

3. Мець сумежныя бакі; межавацца.

Луг сутыкаецца з пасевамі жыта.

4. перан. Уступаць у якія-н. адносіны, кантакты з кім-, чым-н.; мець справу з кім-, чым-н.

С. з падатковай інспекцыяй.

С. з перакладам паэзіі.

С. з праблемай выбару.

|| наз. сутыка́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)