Пратаўчы́ ’заскварыць’ (воран., Сл. ПЗБ). Прэфіксны дэрыват ад таўчы́ з нявызначанай прыстаўкай пра-, звычайна за‑, параўн. затаўчы́ ’заправіць’; гл. яшчэ затаўка. У аснове слоў, відаць, літ. taukãi ’тлушч, сала’, параўн. тук (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́кша ’сіваваронка, Coracias garrulus L.’ (Нікан.). Укр. ра́кша, рус. ра́кша, ро́кша ’тс’, звязана з гукапераймальным коранем слоў рокота́ть, регота́ть (Фасмер, 3, 439), насуперак Праабражэнскаму, які выводзіць з *кракша ад кракаць (2, 179).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пато́к, -ку м., в разн. знач. пото́к;
бурлі́вы п. — бу́рный пото́к;
п. слоў — пото́к слов;
п. бе́жанцаў — пото́к бе́женцев;
у вытво́рчасці вы́карыстаны ме́тад бесперапы́ннага ~ку — в произво́дстве применён ме́тод непреры́вного пото́ка;
студэ́нты здава́лі экза́мены ў два ~кі — студе́нты сдава́ли экза́мены в два пото́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
недостава́ть несов., безл. нестава́ць; (нехватать) не хапа́ць; прост. бракава́ць (чаго);
недостаёт сил сіл нестае́;
недостаёт ты́сячи рубле́й не хапа́е ты́сячы рублёў;
нам о́чень вас недостаёт нам ве́льмі вас не хапа́е;
◊
недостаёт слов не хапа́е слоў;
э́того (ещё) недостава́ло! гэ́тага (яшчэ́) не хапа́ла!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
фарма́льны
(лац. formalis)
1) звязаны з формай, уласцівы форме (напр. ф-ае значэнне слоў);
2) афіцыйны, законны, зроблены па форме (напр. ф-ае абвінавачанне);
3) зроблены для прыліку, такі, дзе захавана толькі знешняя форма (напр. ф. падыход да справы).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Сіламо́ц ‘сілком, гвалтам, прымусам’ (Гарэц., Ласт.), ‘вытрымка, сіла волі’ (Сцяшк. Сл.), сіламо́ццю ‘сілком, прымусам’ (Нас., Бяльк., ТС, Нар. лекс., Пятк. 2), сіломо́ць ‘сілаю’ (ТС), сіламо́ццем ‘сілком’, ‘праз сілу’ (Ян., Мат. Гом.), сіламоцце ‘сіла, насілле’ (Нас.). Да сіла і моц (гл.). Рытарычная фігура з двух аднолькавых па семантыцы слоў, з якіх апошняе лічыцца запазычаным. Параўн. аднак укр. силомі́ць ‘сілком’, для якога ўзнаўляецца зыходнае спалучэнне з сила і *(й)міти ‘узяць’ (ЕСУМ, 5, 230–231), што на фоне беларускіх слоў падаецца верагодным, параўн. асабліва дзеяслоў сілуме́ць ‘сваволіць’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЯЛЬКЕ́ВІЧ Іван Кандратавіч
(6.3.1883, в. Варонічы Слонімскага р-на Гродзенскай вобл. — 18.10.1960),
бел. мовазнавец. Скончыў Свіслацкую настаўніцкую семінарыю (1909), БДУ (1925). Настаўнічаў, працаваў у Наркамаце асветы Беларусі, дырэктарам Мсціслаўскага пед. тэхнікума, у Інбелкульце (з 1927). У 1930 рэпрэсіраваны. Рэабілітаваны ў 1960. Жыў у Расіі, на Украіне. Займаўся праблемамі культуры бел. літ. мовы. Аўтар «Краёвага слоўніка ўсходняй Магілёўшчыны» (1970) — самага вял. абл. слоўніка бел. мовы (каля 20 тыс. слоў).
Літ.:
Германовіч І.К. Беларускія мовазнаўцы: Нарысы жыцця і навук. дзейнасці. Мн., 1985. С. 133—179.
т. 3, с. 403
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Абло́нь, аблона, аблонне ’роўнае поле, роўная лугавая прастора’ (БРС, Нас., Бяльк., Гарэц., КТС), польск. błoń, błonia, błonie. Паланізм? Параўн. абалонь, абалона, гл., аднак, лано, улонне. Магчыма, тут наглядаецца кантамінацыя пералічаных слоў. Параўн. блонне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жытло́ абл. ’жыллё’. Укр. житло́ ’тс’. Суфікс ‑ло далучыўся да асновы жит‑, выдзеленай у зах.-рус. з жити, житие, магчыма, пад уздзеяннем (па ўзору) свѣтло ці польск. слоў на ‑tło: уст. miotło, wiertło.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ку́цік 1 ’парсючок’ (ТС). Утворана ад падзыўных слоў. Гл. куцу-куцу.
◎ Ку́цік 2 ’абламаны нож’ (ТС). Да куцьц (гл.).
◎ Ку́цік 3 ’той, хто застаўся (прайграў) пры гульні ў скокі’ (ТС). Параўн. куца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)