Verbum

кі́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

1. Эластычная трубка — частка органаў стрававання ў чалавека, жывёлін.

Тонкая к.

2. Гумавая або брызентавая трубка для падачы вады (разм.).

Пажарная к.

◊

Кішка тонка (тонкая) у каго (разм.) — не хапае сіл, сродкаў і пад., каб зрабіць што-н.

Кішкі марш іграюць (разм., жарт.) — пра моцнае адчуванне голаду.

|| прым. кі́шачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

бі́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Невялікая дошчачка або кавалак кардону з надпісам (на таварах, на багажы і пад.).

Б. на чамадане.

2. Палачка або дошчачка, на якой нарэзамі вёўся ўлік чаго-н. (гіст.).

3. перан. Характарыстыка (звычайна адмоўная), якая даецца каму-н. па шаблоне.

Павесіць бірку на чалавека.

|| прым. бі́рачны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

ідэ́я, -і, мн. -і, ідэ́й, ж.

1. Паняцце, уяўленне, якое адлюстроўвае рэчаіснасць у свядомасці чалавека і выражае яго адносіны да навакольнага свету; уяўны вобраз чаго-н.

Патрыятычныя ідэі.

Ідэі дабра і справядлівасці.

2. Асноўная, галоўная думка твора, якая вызначае яго змест.

І. рамана.

3. Думка, задума, план.

Падаць ідэю.

|| памянш., разм. ідэ́йка, -і, ДМ ідэ́йцы, мн. -і, ідэ́ек, ж. (да 1 знач.).

ізго́й, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Старажытнарускі сацыяльны тэрмін, якім абазначалі чалавека, што страціў сувязь са сваёй сацыяльнай групай, напр., прыгонны селянін, які выкупіўся на волю, купец, які збяднеў, згалеў.

2. перан. Чалавек, якога ігнаруюць або праследуюць, які страціў сваё становішча ў грамадстве, адшчапенец.

Праз сваю фанабэрыстасць хлопец хутка зрабіўся сапраўдным ізгоем сярод моладзі.

|| прым. ізго́йскі, -ая, -ае (да 1 знач.).

абсалю́тны, -ая, -ае.

1. Безумоўны, неабмежаваны, узяты па-за ўсякім параўнаннем.

Абсалютныя і адносныя паказчыкі.

А. чэмпіён (спартсмен-пераможац у мнагабор’і).

2. Поўны, канчатковы.

А. спакой.

Абсалютная большасць (пераважная большасць). Абсалютная манархія (самадзяржаўе). А. слых (слых, які дакладна вызначае вышыню любога тону). Абсалютна (прысл.) правільна.

○

Абсалютны нуль — самая нізкая тэмпература (-273,15 °С).

◊

Абсалютны нуль — пра нікчэмнага, зусім бескарыснага ў якой-н. справе чалавека.

адвяза́цца, -вяжу́ся, -вя́жашся, -вя́жацца; -вяжы́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Развязацца, вызваліцца ад прывязі.

Сабака адвязаўся.

Вяроўка адвязалася.

2. перан., ад каго. Перастаць дакучаць каму-н. (разм.).

Адвяжыся ты ад мяне.

3. перан., ад каго-чаго. Пазбавіцца ад каго-, чаго-н. непажаданага, непрыемнага або дакучлівага (разм.).

Хацелася хутчэй а. ад такога чалавека.

|| незак. адвя́звацца, -аецца (да 1 знач.).

адлюстрава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся; зак.

1. Даць, атрымаць адлюстраванне на гладкай бліскучай паверхні.

Адлюстраваўся месяц у вадзе.

2. Адбіцца ў свядомасці чалавека ў форме вобразаў і паняццяў.

3. Увасобіцца ў мастацкіх вобразах, праявіцца.

Жыццё найлепш адлюстравалася ў кнізе паэта.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выявіцца, атрымаць знешняе праяўленне.

На твары адлюстраваўся страх.

|| незак. адлюстро́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

спусто́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.

1. што. Зруйнаваць, нанесці матэрыяльныя страты.

Вайна спустошыла гарады і вёскі.

2. перан., каго-што. Пазбавіць маральных сіл, зрабіць няздольным да актыўнага жыцця.

Амаральныя паводзіны спустошылі жыццё гэтага чалавека.

3. што. Пра глебу: зрабіць неўрадлівай.

Безгаспадарчыя адносіны спустошылі глебу.

|| незак. спусташа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і спусто́шваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. спусташэ́нне, -я, н. і спусто́шванне, -я, н.

сфінкс, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Каменная скульптура ляжачага льва з чалавечай галавой.

2. У старажытнагрэчаскай міфалогіі: крылатая істота з тулавам ільва, з галавой і грудзямі жанчыны, якая забівала падарожнікаў, што не маглі разгадаць зададзеную загадку.

3. перан. Пра незразумелую, загадкавую істоту, дзіўнага чалавека (кніжн.).

Гэты чалавек для мяне — с.

4. Назва роду, парода некаторых жывёл, насякомых і інш.

Кот пароды с.

твар, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Пярэдняя частка галавы чалавека.

Загарэлы т.

Прыгожы т.

2. перан. Індывідуальнае аблічча, выгляд, характэрныя рысы каго-, чаго-н.

Мяняецца т. гарадоў.

◊

Да твару (разм.) —

1) ідзе, падыходзіць каму што-н.;

2) адпавядае чыйму-н. становішчу.

У твар (ведаць, знаць каго-н.) — па знешнім выглядзе.

|| памянш.-ласк. тва́рык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).