сямёра, семярых, ліч. зб.

Сем. Ужываецца: а) з назоўнікамі агульнага роду, якія абазначаюць асоб. Сямёра сірот; б) без назоўнікаў, калі абазначаюць асоб мужч. і жан. полу. Адзін з сошкаю, а сямёра з ложкаю. Прымаўка. Сямёра аднаго не чакаюць. Прыказка; в) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот. Сямёра шчанят; г) з назоўнікамі, якія ўжываюцца толькі ў множным ліку. Сямёра сутак; д) з асабовымі займеннікамі ў множным ліку. Іх было сямёра.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адхіну́ць сов.

1. (загнуть, откинуть часть покрова) отогну́ть, отверну́ть, отпахну́ть;

а. крысо́ — отогну́ть (отпахну́ть) полу́;

2. (отдалить, разгибая) отогну́ть, отвести́, отклони́ть, отстрани́ть;

а. галі́нку лі́пы — отогну́ть (отвести́, отклони́ть, отстрани́ть) ве́тку ли́пы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пакача́цца сов.

1. поката́ться;

шар ~ча́ўся на падло́зе і спыні́ўся — шар поката́лся по́ полу и останови́лся;

2. (с боку на бок) поваля́ться;

3. (полежать) поваля́ться;

п. ў пасце́лі — поваля́ться в посте́ли

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

płeć

ж.

1. пол;

dziecko płci męskiej — дзіця мужчынскага полу;

ludzie obojga płci — людзі абодвух полаў;

płeć piękna жарт. прыгожы пол; жанчыны;

brzydka płeć жарт. мужчыны

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

жано́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да жанчыны, жанчын. Жаночая праца. // Які належыць жанчыне. Жаночы твар. Жаночыя рукі. // Прызначаны для жанчын. Жаночы абутак. // Уласцівы жанчыне, які адрознівае жанчыну. Жаночы пол. Жаночая пяшчотнасць. // Які складаецца з жанчын. Жаночая брыгада.

2. Які адносіцца да асобіны, асобы жаночага полу, характарызуе яго. Жаночая палавая клетка. Жаночыя кветкі ў раслін.

•••

Жаночае пытанне гл. пытанне.

Жаночая рыфма гл. рыфма.

Жаночы род гл. род.

Жаночыя хваробы гл. хвароба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

травесці́, нескл., н.

Спец.

1. Адно з тэатральных амплуа, мужчынская або дзіцячая роля, якая выконваецца пераадзетай жанчынай, радзей — жаночая роля, якая выконваецца мужчынам. Ірына Ждановіч доўга іграла травесці, спрабавала ролі характарныя, захаплялася імі. Сабалеўскі. // у знач. прым. Пераадзеты ў касцюм другога полу. Актрыса-травесці.

2. Від гумарыстычнай паэзіі, блізкай да пародыі, які характарызуецца тым, што сур’ёзны змест увасабляецца ў камічнай форме. «Энеіда» — арыгінальны твор, які вырас на нацыянальнай глебе, на аснове беларускіх пародый — травесці. Барысенка.

[Фр. travesti.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чацвёра, чацвярых, ліч. зб.

Чатыры. Ужываецца: а) з назоўнікамі агульнага роду, якія абазначаюць асоб. Жанчыну пахавалі, чацвёра сірот засталося. Лось; б) без назоўнікаў, калі абазначаюць асоб мужч. і жан. полу. Тыя чацвёра, што асталіся ў пакойчыку, доўга іх [хлопцаў] чакалі. Навуменка; в) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот. Чацвёра парасят; г) з назоўнікамі, якія ўжываюцца толькі ў множным ліку. Чацвёра саней. Чацвёра сутак; д) з асабовымі займеннікамі ў множным ліку. Іх было чацвёра.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АДНАПО́ЛЫЯ КВЕ́ТКІ,

кветкі, у якіх ёсць толькі тычынкі і няма песціка (песцікаў) або ёсць толькі песцік (песцікі), але няма тычынак. Першыя наз. тычынкавыя (мужч.), другія — песцікавыя (жан.). У многіх аднаполых кветак органы другога полу захоўваюцца ў рэдукаваным стане і не функцыяніруюць. Паводле эвантавай тэорыі паходжання кветкі, аднаполыя кветкі ўзніклі ў працэсе эвалюцыі ад двух кветак у выніку прыстасавання да апылення ветрам. Такія кветкі наз. функцыянальна-мужчынскімі або функцыянальна-жаночымі. Размеркаванне аднаполых кветак на раслінах рознае (гл. Аднадомныя расліны, Двухдомныя расліны, Шматдомныя расліны).

т. 1, с. 123

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

раскида́ть сов., в разн. знач. раскі́даць, мног. параскіда́ць;

раскида́ть наво́з раскі́даць (параскіда́ць) гной;

раскида́ть бума́ги по́ полу раскі́даць (параскіда́ць) папе́ры па падло́зе;

жизнь раскида́ла друзе́й по све́ту жыццё раскі́дала (параскіда́ла) сябро́ў па све́це;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

фемініза́цыя

(фр. feminisation, ад лац. femina = жанчына)

1) развіццё ў асобін мужчынскага полу жаночых другасных палавых прымет (напр. голасу, прапорцый шкілета і інш.);

2) узрастанне ролі жанчын, іх перавага ў якіх-н. галінах грамадскага жыцця.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)