экзара́цыя
(лац. exaratio = выворванне)
разбурэнне горных парод глетчарным ледніком, які спаўзае.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
шчы́ры, -ая, -ае.
1. Які выражае сапраўдныя пачуцці, праўдзівы, адкрыты.
Ш. чалавек.
Шчырае прызнанне.
Гаварыць шчыра (прысл.). Сказаць ад шчырага сэрца.
2. Задушэўны, інтымны.
Шчырая размова.
3. Сардэчны, душэўны.
Шчырая сяброўка.
4. Пазбаўлены прытворства.
Шчырае шкадаванне.
5. Старанны; верны, адданы, заўзяты.
Шчырая праца.
Ш. змагар за светлую будучыню.
Ш. следапыт.
6. Просты, даверлівы.
Ш. чалавек усяму верыць.
7. Які складаецца з аднолькавых парод дрэў (пра лес, бор); без дамешак, прымесей.
Ш. бор.
Шчырае золата.
◊
Шчырая праўда — сама праўда.
|| наз. шчы́расць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ВУЛКАНІ́ЧНЫ ПО́ПЕЛ,
вулканічны пыл і пясок (часцінкі 0,1—2 мм), якія ўтвараюцца пры вывяржэнні вулканаў у выніку раздраблення вадкай ці цвёрдай лавы выбухам. Могуць быць абломкі горных парод і мінералаў, што складаюць вулкан (вулканічныя бомбы). Разносіцца ветрам на сотні і тысячы кіламетраў, зрэдку па ўсім зямным шары (вывяржэнне вулкана Кракатаў у Інданезіі ў 1883), можа цалкам засыпаць бліжэйшыя да вулкана населеныя пункты. Уваходзіць у склад вулканакластычнага матэрыялу і вулканічных горных парод.
т. 4, с. 293
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
маля́ўка, ‑і, ДМ ‑ляўцы; Р мн. ‑лявак; ж.
1. Маленькая рыбка, якая толькі што выйшла з ікры; малёк. У мора была запушчана вялікая колькасць малявак розных парод рыб. «Звязда». Чародка малявак нешта вышуквае ў імху, якім абраслі заставы. Корбан.
2. перан. Разм. іран. Пра дзіця або чалавека маленькага росту. Васіль Іванавіч памкнуўся быў пярэчыць .. [Майцы], хацеў нават сурова перапыніць гэтую маляўку. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мяша́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад мяшаць 1 (у 1, 2 знач.).
2. у знач. прым. З прымессю чаго‑н. Мяшанае малако. Мяшаная смятана.
3. у знач. прым. Разнародны. Мяшанае насельніцтва. // Які складаецца з розных парод. Мяшаны лес. // Змешаны з розных элементаў. [Дзяўчына] размаўляла на мяшанай польскай і рускай мовах. Карпюк.
4. у знач. прым. Разм. Узараны паўторна. Мяшанае ворыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смаля́к, ‑а, м.
Смалісты кавалак дрэва. На агні яркім полымем гарэў смаляк, і ад гэтага за кругам святла цемень здавалася яшчэ больш густой. Краўчанка. У грубцы весела разгараліся смалякі, страляла іскрамі. Шамякін. А я яшчэ памятаю, калі людзі смалякамі ды лучынай асвятляліся. Сіняўскі. // толькі мн. (смалякі́, ‑оў). Насычаная смалой драўніна хваёвых парод, якая выкарыстоўваецца як сыравіна для вырабу каніфолі, шкіпінару і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЕРНІ́НА
(Bernina),
самы высокі горны масіў ва Усх. Альпах, на мяжы Швейцарыі і Італіі. Выш. да 4049 м (пік Берніна). Складзены з крышт. парод. Вечныя снягі, ледавікі.
т. 3, с. 121
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕТЭРАМАРФІ́ЗМ
(ад гетэра... + грэч. morphē форма, выгляд),
працэс утварэння горных парод з адной і той жа магмы пры розных умовах з розным мінералагічным, але аднолькавым хім. саставам.
т. 5, с. 209
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
архітэкто́ніка
[гр. architektonike (techne) = будаўнічае мастацтва]
1) мастацкае выражэнне структуры, узаемасувязі частак у архітэктуры і мастацтве;
2) агульны малюнак геалагічнай будовы, асаблівасцей залягання горных парод у пэўнай мясцовасці.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ГРАВІТАЦЫ́ЙНЫ КАРАТА́Ж,
метад геафіз. даследаванняў у буравых свідравінах, заснаваны на вымярэнні паскарэння сілы цяжару. Выкарыстоўваецца для вывучэння саставу горных парод і карысных выкапняў, вызначэння размяшчэння рудных цел і шчыльнасці горных парод, ціску і інш. Выконваецца з дапамогай спец. гравіметраў, якія апускаюць у свідравіны. Неабходныя звесткі аўтаматычна перадаюцца ў наземны пункт кіравання і рэгістрацыі праз інтэрвалы 50—70 м. Па выніках вымярэння будуюцца графікі змены паскарэння сілы цяжару, верт. градыента сілы цяжару і інш.
т. 5, с. 384
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)