цымля́нскае, ‑ага, н.
Сорт пеністага вінаграднага віна.
[Ад назвы станіцы Цымлянскай на Доне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хару́нжы, -ага, мн. -ыя, -ых, м.
1. Казацкі афіцэрскі чын, роўны падпаручніку, ужываецца і ў сучасных арміях некаторых краін, а таксама асоба, якая мае гэты чын.
2. Сцяганосец у войску (гіст.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ага́ 1, часціца.
1. сцвярджальная. Ужываецца, каб выказаць згоду, сцвярджэнне. — У сяло ідзеш? — пацікавілася Алеся. — Ага, да Івана Базылёвага, — адказаў Кастусь. С. Александровіч.
2. Ужываецца ў апавядальнай мове пры ўспамінанні чаго‑н., пры перамене тэмы гутаркі і пад. Галя выкаціла веласіпед на дарогу і спынілася. Што яна забылася зрабіць у Сялібе? Ага, разглядаючы кніжную вітрыну на пошце, яна думала, што зараз жа трэба ісці ў бібліятэку, запісацца і ўзяць што-небудзь для чытання. Ермаловіч. [Арцём:] — Вычыталі [у газетах] і пачалі мазгаваць: ага, наконт птушак пытанне адпадае — вадаёмаў няма. А трусы — тут, браткі, варта падумаць. Ракітны.
3. Ужываецца для выказу ўшчування, папроку. [Аўгінька] пачала спаганяць злосць на небараку Віктару. — Ага, паехаў? Што, спазніўся? Ага? Зарэцкі.
ага́ 2, выкл.
1. Выказвае здагадку, радаснае здзіўленне і пад. [Ляснічы:] — Ага, ты тут! Ну, чалавеча, Збірай манаткі і ў Парэчча За добры час перабірайся! Колас. [Туляга:] Ага, разумею... Толькі я хацеў запытацца ў вас, ці не будзе гэта... подласцю? Крапіва.
2. Выражае насмешку, злараднасць, пагрозу і пад. — А дзе ты служыш, чалавеча? — Служу, паночку, я ў Парэччы. — Ага!.. Чаму гэта, ягомасць, Вядзеш вялікую знаёмасць? Чужых цялят бярэш на пашу? Колас. [Анатоль:] — А мой тата мінёр, ён фашыстам усе цягнікі паўзрывае. Ага! Брыль. І важна гаварыў [Міколка] потым да бацькі: — Ага! Не можаш мяне ўзяць... Забуксаваў!.. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вернападда́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. (уст.).
Чалавек, які захоўвае вернасць манарху.
|| ж. вернападда́ная, -ай, мн. -ыя, -ых.
|| прым. вернападда́нніцкі, -ая, -ае.
Вернападданніцкія пачуцці (таксама ўвогуле пра адданасць уладзе, правячай вярхушцы; іран.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каха́ны, -ая, -ае.
1. Які выклікае каханне, да якога накіравана каханне.
К. хлопец.
2. у знач. наз. каха́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Той, каго кахаюць.
|| ж. каха́ная, -ай, мн. -ыя, -ых.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
звыштэрміно́вы, -ая, -ае.
1. Які прадаўжаецца звыш вызначанага тэрміну.
Звыштэрміновая служба.
2. у знач. наз. звыштэрміно́вы, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Той, хто добраахвотна застаўся на вайсковай службе пасля адбыцця абавязковага тэрміну.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыдво́рны, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да двара манарха.
Прыдворная пасада.
2.
У знач. наз. прыдво́рны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Асоба, якая знаходзіцца пры манарху і ўваходзіць у яго акружэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падканво́йны, ‑ага, м.
Той, хто знаходзіцца пад канвоем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вадзя́га ’вадзяны’ (Мат. Гом.). Да вадзі́ць 1, калі меркаваць па выразу «павадзіў мяне вадзяга па балоту». Сувязь з вада трэба адхіліць яшчэ і таму, што словаўтваральная мадэль з суфіксам ‑ага з’яўляецца аддзеяслоўнай; параўн. туляга, бадзяга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нованаро́джаны, -ая, -ае.
1. Які толькі што або нядаўна нарадзіўся.
Нованароджаныя дзеці.
2. у знач. наз. нованаро́джаны, -ага, м., нованаро́джаная, -ай, ж., мн. -ыя, -ых. Той, хто адзначае дзень свайго нараджэння.
Павіншаваць нованароджанага.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)