власть в разн. знач. ула́да, -ды ж., мн. ула́ды, род. ула́д;

сове́тская власть саве́цкая ўла́да;

вое́нные власти вае́нныя ўла́ды;

превыше́ние власти юр. перавышэ́нне ўла́ды;

стоя́ть у власти стая́ць на чале́ ўла́ды, трыма́ць ула́ду;

со́бственной властью сваёй ула́дай;

во власти чего́-л. у пало́не чаго́-не́будзь, пад ула́дай чаго́-не́будзь;

в мое́й (твое́й, его́) власти маё (тваё, яго́) пра́ва;

э́то не в мое́й (твое́й, его́) власти гэ́та не ад мяне́ (цябе́, яго́) зале́жыць;

ва́ша власть ва́ша во́ля, ва́ша спра́ва;

потеря́ть власть над собо́й стра́ціць ула́ду над сабо́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

полага́ть несов.

1. (предполагать) меркава́ць; (считать) лічы́ць; (думать) ду́маць;

я полага́ю, что сде́лаю рабо́ту в срок я мярку́ю (ду́маю, лічу́), што зраблю́ рабо́ту ў тэ́рмін;

как вы полага́ете? як вы мярку́еце (ду́маеце, лі́чыце)?;

полага́ть кого́-л. больны́м офиц. лічы́ць каго́-не́будзь хво́рым;

полага́ть свои́м до́лгом уст. лічы́ць сваі́м абавя́зкам;

не полага́л я в нём тако́й пры́ти! не ду́маў я, што ў яго́ такі́ спрыт!;

на́до полага́ть вводн. сл. трэ́ба ду́маць;

2. уст. (класть) кла́сці; (возлагать) усклада́ць;

полага́ть нача́ло чему́-л. уст. кла́сці пача́так чаму́-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

страх​I страх, род. стра́ху м.;

чу́вство стра́ха пачуццё стра́ху;

под стра́хом чего́-л. пад стра́хам чаго́-не́будзь;

◊

на свой страх на свой страх;

у стра́ха глаза́ велики́ погов. у стра́ха во́чы вялі́кія;

стра́ха ра́ди з-за стра́ху;

ры́царь без стра́ха и упрёка ры́цар без стра́ху і зага́ны;

не за страх, а за со́весть добрасумле́нна, не з-за стра́ху, а па сумле́нні;

де́йствовать на свой страх и риск дзе́йнічаць на свой страх і ры́зыку (на сваю́ адка́знасць);

нагоня́ть страх на (кого-л.) наганя́ць страх на (каго-небудзь).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

уда́риться

1. уда́рыцца, вы́цяцца; (стукнуться) сту́кнуцца;

он уда́рился голово́й ён уда́рыўся (вы́цяўся, сту́кнуўся) галаво́й;

2. (попасть во что) сту́кнуцца (у што, аб што);

3. перен. (начать усиленно заниматься чем-л.) разг. узя́цца (за што-небудзь); пусці́цца; пача́ць (рабі́ць што-не́будзь);

уда́риться в рабо́ту узя́цца за пра́цу (рабо́ту);

уда́риться в воспомина́ния пусці́цца ва ўспамі́ны, пача́ць успаміна́ць;

уда́риться в слёзы пача́ць мо́цна пла́каць;

4. перен., разг. кі́нуцца; (пуститься) пусці́цца;

уда́риться в бе́гство кі́нуцца (пусці́цца) бе́гчы;

уда́риться из одно́й кра́йности в другу́ю кі́нуцца з адно́й кра́йнасці ў другу́ю.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

утвержда́ть несов.

1. уст. (устанавливать) устана́ўліваць, усталёўваць; (укреплять) умацо́ўваць, угрунто́ўваць; (закреплять) замацо́ўваць;

утвержда́ть при́нципы чего́-л. устана́ўліваць (усталёўваць) пры́нцыпы чаго́-не́будзь;

2. (признавать окончательным) зацвярджа́ць; (скреплять) сцвярджа́ць;

утвержда́ть пове́стку дня зацвярджа́ць пара́дак дня;

утвержда́ть в до́лжности зацвярджа́ць на паса́ду;

утвержда́ть догово́р по́дписью сцвярджа́ць (зацвярджа́ць) дамо́ву (дагаво́р) по́дпісам;

3. (заставлять убедиться) умацо́ўваць, перако́нваць;

утвержда́ть кого́-л. в како́м-л. мне́нии умацо́ўваць чыю́-не́будзь ду́мку;

4. (настойчиво доказывать) сцвярджа́ць; (говорить) каза́ць, гавары́ць; (уверять) упэ́ўніваць, перако́нваць;

вы утвержда́ете, что ви́дели его́ вы сцвярджа́еце (ка́жаце, гаво́рыце, упэ́ўніваеце), што ба́чылі яго́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

jeszcze

яшчэ;

jeszcze przed wojną — яшчэ да вайны;

mamy jeszcze dwie godziny — у нас ёсць яшчэ дзве гадзіны;

jeszcze nie — яшчэ не;

jeszcze lepszy — яшчэ лепшы;

co jeszcze? — што яшчэ?;

czy coś jeszcze? — што-небудзь яшчэ?;

jeszcze raz — яшчэ раз;

jeszcze jak! — яшчэ як!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

coś

нешта; штосьці;

coś wam przynieśliśmy — мы нешта вам прынеслі;

coś pięknego! — гэта нешта (штосьці) цудоўнае!

coś takiego! — ну, ведаеце!;

coś go nie widać — нешта (штосьці) не відаць яго;

coś w tym jest — нешта ў гэтым ёсць;

coś niecoś — сёе-тое; крыху; што-небудзь

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Клапата́ць ’рупліва, старанна займацца чым-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Шат., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах.), ’дакучаць, назаляць’ (Нас.). Укр. клопотати ’рупліва займацца чым-небудзь’, рус. клопотать ’тс’, польск. kłopotać ’дакучаць, назаляць’, чэш. klopotati ’надрывацца на рабоце’. Іншыя, мабыць, першасныя значэнні: чэш. klopotati, ’спяшацца, бегчы, калаціць’, славац. klopotať ’стукаць’, н.-луж. kłopotaś ’калаціць’, балг. клопотя ’грымець’, серб.-харв. клопо̀тати ’тс’, славен. klopotáti ’стукаць’, ст.-рус. клопотати ’шумець, грымець, стукаць, злавацца’. Геаграфія лексем і іх значэнняў сведчыць аб тым, што другаснае значэнне клапатаць, якое збераглося ў беларускай мове, ахоплівае арэал, што ўключае польскую, беларускую, украінскую і ў меншай меры рускую мовы (у апошняй — заходнюю частку арэала). Таму можна меркаваць аб польскай крыніцы. Пры гэтым пранікнуць мог назоўнік клопат, а вытворныя ад яго маглі ўзнікнуць на ўсходнеславянскай глебе незалежна ад польскай. З пункту погляду прамоўнай рэканструкцыі прасл. klopotati (як klokotati) як гукапераймальны дзеяслоў узнікла ад прасл. klopotъ < klop‑otъ < klopati (балг. клопам, серб.-харв. кло́пати, славен. klópati ’стукаць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Накуве́сіцца ’наваліцца, навіснуць?’, параўн., Вот немец пракляты, вот ірад накувесіўся на нашу волаву (В. Поляк, ЛіМ, 19 лютага 1971 г.), наковёсіцца ’нахмурыцца (пра надвор’е)’, наковёсіць ’нахмурыць’: брові наковесіў (ТС), наку‑ вёзіцца ’прыстаць, прычапіцца без дай прычыны’ (парыц., Янк. Мат.). Фармальна і семантычна блізкае да серб.-харв. накве̏сит се ’нагнуцца, нахіліцца, схіліцца, скрывіцца’: Што си ми се наквесио ту више главе? (Елезовніі Г. Речник косовско-мето- хиског диалекта, 1. Београд, 1932, 437), натквесим се ’звесіцца, навіснуць над чым-небудзь ці над кім-небудзь’ (ђирићљ. Говор Лужнице. Београд, 1983, 147), якія Скок адносіць да kvečiti se Загібацца’ (Скок, 2, 252), аднак несумненная сувязь з беларускім словам дае падставы меркаваць пра агульнае паходжанне ці развіццё ў аднолькавым напрамку на кбжнай з адзначаных тэрыторый. Хутчэй за ўсё да прасл. *vesiti, гл. весіць, вісець, з экспрэсіўнай ko‑ (ky‑, k‑) прэфіксацыяй, адносна якой гл. Дебеляк, Slavistična revija, 5–7, 1954, 169 і інш.; Фасмер, 2, 271 і інш. З у накувёзіцца ў выніку азванчэння с у інтэрвакальным становішчы або збліжэння да вязаць, вязацца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ла́шчыць 1 ’песціць’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах.), ’прылашчваць, рабіць ласкавым, пяшчотным’ (Нас., Касп.), ’гладзіць жывёлу, забаўляцца з ёю’ (КЭС, лаг.), лашчыцца ’выяўляць ласку да каго-небудзь’, ’паддобрывацца, падлізвацца’ (ТСБМ, Янк. 1, Гарэц., Нас., Бяльк., Касп., Шат., Яруш., КЭС, лаг.) ’мілавацца, галубіцца’ (Сл. паўн.-зах.), ла́шчыньня ’пялегаванне’ (Юрч. Вытв.). Укр. лащити, лащитися і ластитися, рус. беламор. лащить ’улашчваць’, смал. ’лашчыць’, валаг., беламор., пск., цвяр., смал. лащиться ’лашчыцца’, польск. łaszczyć się ’гнацца за чым-небудзь’, ’квапіцца’, ’лашчыцца’. Паўн.-слав. laščiti/laščiti sę ’лашчыцца’, ’ласавацца’. Утворана ад laska > ласка (гл.).

Ла́шчыць 2, ла́шчыты ’прапітваць аснову шліхтой (Уладз.), ла́шчэння, лашчэ́нне ’насычэнне пражы растворам клейкай вадкасці, каб ніткі былі мацнейшыя і больш гладкія пры тканні’ (Уладз., Сцяшк., Інстр. 2). Запазычана з рус. лощить ’выгладжваць’. Зах.-палес. ла́шчыти мае націск на ла‑, відаць, пад уплывам ла́шчыць 1 (рабіць паверхню гладкай, «ласкавай»).

Лашчы́ць ’вашчыць’ (паст., ганц., Сл. паўн.-зах.). З вашчыць < воск (гл.) пад уплывам лексемы ла́шчыць 2, рус. лощить.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)