фаланги́ст воен., ист., полит. и пр. фалангі́ст, -та м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Эвере́ст (Джомолу́нгма) гора Эверэ́ст, -та м. (Джамалу́нгма, -мы ж.).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пласт, -та́ м., прям., перен. слой, пласт;
ве́рхнія ~ты́ гле́бы — ве́рхние слои́ по́чвы;
нафтано́сны п. — нефтено́сный пласт;
лексі́чныя ~ты́ — лекси́ческие слои́ (пласты́);
◊ ляжа́ць як п. (~то́м) — лежа́ть пласто́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
стату́т м.
1. (свод правил) уста́в;
дзе́йнічаць па ~це (паво́дле ~та) — де́йствовать по уста́ву;
2. (положение) стату́т;
с. о́рдэна Францы́ска Скары́ны — стату́т о́рдена Франци́ска Скори́ны;
3. ист. стату́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Тра-ля-ля́ — выклічнік, які выражае радасць, весялосць, асабліва ў спевах, прыпеўка (Цых.); сюды ж траляля́каць ’прысоўваць’, мянушка Тралялёначка (Ф. Багушэвіч). Параўн. укр. тра‑ла‑ла́ — выгук для выражэння радасці, рус. тра‑ля‑ля́ ’тс’, польск. tra la la ’тс’, чэш. trala, tralala ’тс’, tralalovati ’спяваць tralala’, славен. trȃlala ’тс’. Гукаперайманне, аналагічнае ўтварэнням у іншых мовах, параўн. літ. talala, talalúoti ’балбатаць, трашчаць, плявузгаць’, ідыш tralaláj ’прысоўванне’, tralalajken ’тралялякаць’ (Астравух, Ідыш-бел. сл.), ням. tralla, trallala — выгук, што перадае мелодыю без слоў, trällern ’прысоўваць’, франц. tralala, іт. trallalà — імітуюць спевы без слоў. Уключае т. зв. першасныя інтэр’екцыі тра, ля, якія прысутнічаюць і ў складзе выклічнікаў тра‑ра‑ра, тра-та-та, ля‑ля‑ля і пад. Смаль–Стоцкі (Приміт., 178) бачыць у іх перайманне гукаў, якія выдаюць музычныя інструменты (барабан, труба і інш.). Гл. таксама Махэк₂, 649; Duden, Etymologie, 859; Сной₂, 776 (для славенскай мяркуе пра запазычанне з заходнееўрапейскіх моў); ЕСУМ, 5, 617.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наёмник
1. (наёмный работник) уст. на́йміт, -та м.;
2. (наёмный солдат) ист. наёмнік, -ка м.;
3. перен., презр. на́йміт, -та м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
a. D.
=
1.
ab Datum – пачынаючы з (такогата) дня [даты]
2.
anno Domini – (такі-та) год ад нараджэння Хрыста
3.
außer Dienst – у адстаўцы
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ка́ята, ката ’раскаянне’ (Нас., Янк. БП). Магчыма, эксцэрпцыя з прыказкі, параўн. «Каита ёсць, да возвороту нема» (Нас., 227). Сустракаюцца іншыя структуры: кая «Кай много, а вороту нет» (калуж., смал.). Дакладны адпаведнік у рус. перм., салікам. каята ’споведзь, раскаянне’, каяты класть ’раскайвацца’. Статус слова няясны (незалежныя інавацыі ў бел. і рус.?, усх.-слав.?. больш старое?), словаўтваральна, як рус. мая(иʼя)та, пры маять ’марыць, мучыць і інш.’ (ёсць недакладнасці ў акцэнтуацыі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сі́ты (сіе́ты) ‘гэты’ (беласт., Сл. ПЗБ), сі́тый ‘тс’ (кам., Ск. нар. мовы; ЛА, 2): сі́тый чолове́к, сі́та хата, сі́тэ дэ́рыво (кам., Жыв. сл.), сы́тэ ‘гэтае’: сы́тэ порося́ худэ́е (кам., Шатал.), сі́тэ, сы́тэ ‘гэта’ (Сл. Брэс.). Спалучэнне ўказальных займеннікаў, што ўзыходзяць да *sь і *tъ (гл. сей, той): ст.-бел. сій ‘гэты’ сцягнулася ў сі, аналагічна ты/тый < тъй, та < та́я, тэ < то́е або тэ́е (Карскі 2-3, 194, 213).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
безу́мец
1. (сумасшедший) уст. вар’я́т, -та м.;
2. (безрассудный человек) вар’я́т, -та м., шалёны, -нага м., безразва́жны, -нага м., утрапёны, -нага м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)