ГЕ́ЛЬЗЕНКІ́РХЕН

(Gelsenkirchen),

горад у Германіі, у зямлі Паўночны Рэйн-Вестфалія, у Рурскім прамысл. раёне. 295 тыс. ж. (1994). Рачны порт на р. Эмшэр і канале Рэйн—Герне. Вузел чыгунак і аўтадарог. Важны індустр. цэнтр. Прам-сць: машынабудаванне (у т. л. цяжкае, аўтамаб.), нафтаперапр., чорная і каляровая металургія; азотная, шкляная, швейная, піваварная. У наваколлі — здабыча каменнага вугалю (шахты з 1858) і коксахім. прам-сць.

т. 5, с. 143

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРЫФО́Н,

1) раптоўны прарыў з затрубнай прасторы буравой свідравіны флюіду (у асн. газу), які рухаецца пад вял. ціскам. Суправаджаецца ўтварэннем кратэраў, дыяметр варонкі якіх можа дасягаць некалькіх дзесяткаў і нават соцень метраў; выклікае прасяданне зямной паверхні. Часта грыфоны прыводзяць да пажараў і ліквідацыі свідравіны.

2) Выхад падземнай вады з ваданоснай пароды сканцэнтраваным струменем, які падымаецца вышэй за паверхню зямлі ці дно вадаёма.

т. 5, с. 485

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«АРЫЯБХА́ТА»,

назва 1-га індыйскага штучнага спадарожніка Зямлі. Выведзены 19.4.1975 савецкай ракетай-носьбітам з савецкага касмадрома на арбіту з апагеем 619 км і перыгеем 563 км; перыяд абарачэння 96,3 мін. Маса «Арыябхаты» 358 кг. Названы ў гонар індыйскага астранома і матэматыка Арыябхаты. Прызначаны для даследавання ў галіне рэнтгенаўскай астраноміі, рэгістрацыі нейтроннага і гама-выпрамянення Сонца, вымярэння патокаў часціц і радыяцыі ў іанасферы.

т. 2, с. 9

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«АРЫЯ́Н»

(французскае Ariane),

серыя 3-ступеньчатых ракет-носьбітаў на вадкім паліве для запуску штучных спадарожнікаў Зямлі. Створаны Еўрапейскім касмічным агенцтвам пры вядучай ролі Францыі і ФРГ. У эксплуатацыі з 1979. Карысны груз больш за 1700 кг пры вывадзе на пераходную арбіту з вышынёй у апагеі 36 тысяч км. Стартавая маса каля 200 т, даўжыня 50 м (з карысным грузам), дыяметр 3,8 м.

т. 2, с. 10

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЭРАМАГНІ́ТНАЯ ЗДЫ́МКА,

метад вывучэння магн. поля Зямлі з лятальных апаратаў з дапамогай аэрамагнітометраў.

Прапанавана ў 1936 рус. вучоным А.А.Лагачовым для пошуку жал. руды па магн. анамаліях над радовішчамі. Вынікі аэрамагнітнай здымкі выкарыстоўваюцца пры складанні геал. картаў, выяўленні тэктанічных парушэнняў, пошуках радовішчаў жал. руды, баксітаў і інш. Для ўзгаднення картаў магн. поля асобных тэрыторый ствараецца адзіная апорная сетка ў абс. значэннях геамагн. Поля.

т. 2, с. 173

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

приби́ть сов., в разн. знач. прыбі́ць, мног. папрыбіва́ць; (волной — ещё) прыгна́ць, мног. папрыганя́ць;

приби́ть полови́цу прыбі́ць масні́чыну;

траву́ дождём приби́ло к земле́ траву́ дажджо́м прыбі́ла да зямлі́;

бревно́ приби́ло к бе́регу бервяно́ прыбі́ла (прыгна́ла) да бе́рага;

приби́ть до полусме́рти прыбі́ць да паўсме́рці;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ядро́ в разн. знач. ядро́, -ра́ ср.;

ядро́ оре́ха ядро́ арэ́ха;

ядро́ Земли́ ядро́ Зямлі́;

пу́шечное ядро́ гарма́тнае ядро́;

ядро́ семяпо́чки ядро́ семяза́вязі;

ядро́ а́тома ядро́ а́тама;

ядро́ пробле́мы, вопро́са ядро́ прабле́мы, пыта́ння;

ядро́ организа́ции ядро́ арганіза́цыі;

толка́ть ядро́ спорт. штурха́ць ядро́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кало́н​1

(лац. colonus = земляроб)

1) арандатар невялікага ўчастка зямлі ў буйнога землеўладальніка ў Стараж. Рыме;

2) прадстаўнік розных катэгорый сялянства (батрак, здольшчык, паўпрыгонны арандатар і інш.) у раманскіх краінах і ў Лац. Амерыцы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

штык

(польск. sztych, ад ням. Stich)

1) колючая і рэжучая халодная зброя, якая насаджваецца на канец ствала вінтоўкі, карабіна, аўтамата;

2) узброены салдат (як адзінка падліку пяхоты);

3) пласт зямлі на глыбіню палатна рыдлёўкі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

адсту́пкі Выразаныя ў зямлі ступенькі пры пад'ёме на гару (Слаўг.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)