ба́чыцьшто-н.скрозь тума́н wie durch Nébelschleier sehen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
гато́ўв знач. сказ. гото́в;
◊ г. скрозь зямлю́ правалі́цца — гото́в сквозь зе́млю провали́ться;
на ўсё г. — на всё гото́в;
го́лы збіра́йся, го́лы г. — погов. го́лый собира́йся, го́лый гото́в;
г. у лы́жцы вады́ ўтапі́ць — погов. гото́в в ло́жке воды́ утопи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ВЯРСО́ЦКІ Віктар Іванавіч
(н. 27.6.1923, Мінск),
бел. жывапісец і педагог. Засл. настаўнік Беларусі (1966). Засл. дз. культ. Польшчы (1980). Скончыў Бел.тэатр.-маст.ін-т (1968). На пед. рабоце з 1951 (у 1952 арганізаваў выяўл. студыю ў школе № 75 г. Мінска). У 1962—72 выкладаў у Мінскім маст. вучылішчы. Працуе ў рэаліст. манеры пераважна ў жанры пейзажа. Яго творы вызначаюцца выразным каларытам, кампазіцыйнай стройнасцю, лірызмам. Сярод работ: «Аўтастрада», «Гарадскі пейзаж» (1950-я г.), «Хатынь. Рэквіем», «Мой Мінск» (1960-я г.), «Лондан ноччу», «Дарогі Міншчыны», «У Варшаве, 17 студзеня 1945 г.», «Возера Нарач», «Парыж. Вуліца Мары Роз», «Над Свіслаччу цішыня» (1970-я г.), «Перад паводкай», «Рэха», «Варшава — горад, які я вызваляў», «Раніца Фларэнцыі», «Прага. Плошча», «Паланэз», «Нёман скрозь стагоддзі», «Рэха» (1980-я г.), «Край лясоў і азёр», «Вясна. Стары Магілёў», «Залаты надвячорак», нацюрморт «Ружы» (1990-я г.) і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апушы́цца, ‑шыцца; зак.
1. Пакрыта пухам, пушыстай шэрсцю (пра жывёл). [Паранька] паказвае трох шэранькіх трусянят, якія ледзь паспелі апушыцца, і гладзіць іх усіх разам азызлай ад холаду рукой.Ракітны.
2. Пакрыцца, абцерусіцца чым‑н. пушыстым, лёгкім. Дрэвы апушыліся інеем.// Увабрацца ў зеляніну, пакрыцца лісцем. [Рыгор:] — А дзе ты.. хлеб возьмеш, кал зямелька скрозь аблогаю ляжыць. Гаруе зямелька... А бярозы вунь як апушыліся.Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Згрызці, праесці, патачыць скрозь, у многіх месцах. Шашаль растачыў сцяну.
растачы́ць3, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак., што.
Прытачыўшы, зрабіць большым, шырэйшым. Растачыць каўнер кашулі. □ Чакаючы нявестку ў хату, Стары Хамёнак перасыпаў гумно, растачыў яго для тых снапоў, што прыйдуць разам з новым сем’янінам.Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спрэс, прысл.
Поўнасцю, цалкам; зусім. Аднекуль навалакліся хмары — спрэс зацягнулі неба.Сабаленка.За ноч наваліла столькі снегу, што нідзе не было ні сцежкі, ні дарогі, спрэс цалік.Чарнышэвіч.[Колас:] — Я думаю пра Аляксандра Грына. Яго летуценнікі.. — гэта ўжо нешта спрэс новае.Лужанін.//Скрозь, усюды; цалкам. Карані спрэс павыпіналіся з зямлі цэлымі вузламі.Сачанка.Рудымі жалудамі была засыпана спрэс уся зямля.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сты́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які астыў, стаў халодным. Лезці на камбайн было нязручна: боты саслізгвалі з круглых поручняў, і Юхневіч ледзь не зваліўся далоў; стылае жалеза непрыемна апякала далоні.Савіцкі.На [Ледзю] дыхнула гарачынёй, вільгаццю, вострым пахам фармовачнай зямлі і стылага чыгуну.Карпаў.// Халодны, сцюдзёны. Мігаюць іскры белага агню, У твар сячэ сустрэчны вецер стылы.Грахоўскі.Сінее скрозь маўклівы стылы снег.Звонак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гам1, ‑у, м.
Тое, што і галас. Скрозь мітусню і гам Дзмітрый прабіўся на перон.Беразняк.Ну, а чайкі, дык тыя ўсюды адчуваюць сябе, як дома, усюды падымаюць шум і гам.Маўр.
Разм. Гукапераймальнае слова, якое мае значэнне есці.
•••
Сам не гам і другому не дам — сам не карыстаецца чым‑н. і другім не дазваляе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
церушы́цца, цярушыцца; незак.
1. Не густа сыпацца, рассыпацца. Ну і пайшла ж весялуха, аж захісталася Язэпішына хата і скрозь шчыліны ў столі пачала церушыцца кастрыца.Сяркоў.Іголкі на .. [соснах] былі дробныя, растапыраныя; жаўцелі і церушыліся на мох.Пташнікаў.
2. Ісці (пра дробны снег, дождж); імжэць. Снег ужо не падаў, як раней, а церушыўся дробным, калючым пылам.Асіпенка./увобразнымужыв.Цярушыцца сцежкай імглістай Сутоннага змроку парча.А. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́спал ’разам, побач, сумесна, супольна’ (глус., Янк. Мат.: Байк. і Некр.), ’запар’ (мус., Янк. Мат.; калінк., З нар. сл.), поснасць ’тс’, ’папалам’ (Гарэц., Др.-Падб., Нас.; віл., Сл. ПЗБ; стол., Сл, Брэс.), посполь, посполь ’запар, падрад’ (ТС; дзятл., Сцяшк. Сл.), ’скрозь’ (ТС), ст.-бел.посполу ’разам, супольна, сумесна’ і ’побач’ (Сл. Скар.), укр.пасіі іл / поспіль ’тс’. польск.pospał, pospałem, pospolnie ’разам, агулам’, ст.-польск.pospołu ’тс’ (з XIV ст.), н.-луж.pospał, pospołu, ъ‑луж. pospołu ’тс’. чэш.pospolu ’тс’. Вытворнае ад *polь ’палова’ > *уь/эо/ъ ’палова ад цэлага, род, пол (мужчынскі, жаночы)’, параўн. славен.spoi ’тс’. У першасным значэнні — ’злучэнне дзвюх палавінак разам, спалучэнне, размяшчэнне іх побач’, параўн. супольны ’агульны’. Адвербіялізаваны субстантыў. Булыка (Запазыч., 255) лічыць ст.-бел.посполу запазычаннем з польск.pospołu, сумнеўна.