чмо́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што і без дап.
Разм.
1. Тое, што і цмокаць. Ваня чмокаў на каня, торгаў лейцамі. Новікаў. — Не даведаецца [Валодзя], я вас сустрэну ля паста, — паспешна дадавала Рыма, чмокала Марка ў шчаку і хуценька бегла ў сваю зямлянку... Васілеўская.
2. Утвараць гукі, падобныя на хлюпанне. Хлюпалі і сакавіта чмокалі капытамі ў рэдкай гразі змораныя коні. Нікановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
like2 [laɪk] adj.
1. падо́бны;
in like manner падо́бна/такі́м жа чы́нам;
what is he like?
1) як ён выгляда́е?
2) што ён сабо́ю ўяўля́е?
2. адно́лькавы; ро́ўны;
like signs math. адно́лькавыя зна́кі
♦
as like as two peas ≅ падо́бныя як дзве кро́плі вады́;
like father, like son які́ бацька, такі́ і сын
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
БАГЕ́МА
(франц. boheme літар. цыганшчына),
асяроддзе мастацкай інтэлігенцыі (акцёраў, музыкантаў, мастакоў), якое бесклапотным, эксцэнтрычным ладам жыцця выяўляе сваю абыякавасць да агульнапрынятых нормаў. Назва паходзіць ад Багеміі — часткі Чэхіі, якая раней лічылася радзімай цыганоў. З’явы, падобныя да багемы, вядомы з даўніх часоў, аднак назва «багема» ўзнікла ў Францыі ў 19 ст. (першая багемная групоўка, куды ўваходзілі В.Гюго, Т.Гацье і інш., створана каля 1830).
т. 2, с. 207
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Во́рлікі ’вадазбор звычайны, Aquilegia vulgaris L.’ (БРС, Кіс., Гарэц., Нас., Касп.). Рус. орлика, серб. о̀рлица, чэш. orlíček. Назва ўтворана ад лац. aquila ’арол’, таму што лісце венчыка гэтай расліны падобныя да кіпцюроў арла (Сіманавіч, 42). Махэк₂ (417) лічыць, што гэта назва з’явілася ў выніку памылковай этымалогіі — няправільнага члянення лац. aquilegia.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наву́шнік ’вуха ў шапцы-вушанцы; спецыяльнае прыстасаванне для аховы вушэй ад холаду; прылада, якая надзяваецца на вушы для праслухоўвання гукаперадач і гуказапісаў’ (ТСБМ). Усходнеславянскае ўтварэнне ад вуха (ухо), параўн. рус. наушник, укр. наушник ’тс’; падобныя незалежныя ўтварэнні вядомы ў многіх славянскіх мовах, параўн., напрыклад, в.-луж. nawušnik ’завушніца’ і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рукадзе́лле ’шыццё, вязанне і падобныя віды ручной працы’, ’рэч, выкананая шыццём, вязаннем і пад.’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ст.-бел. рукодѣлье ’справа рук’ (Альтбаўэр), сюды ж рукадзе́льнічаць ’займацца рукадзеллем’, рукадзе́льніца ’жанчына, якая займаецца рукадзеллем, майстар гэтай справы’ (ТСБМ). Складаны назоўнік ад рука (гл.) і *дзелаць ’рабіць’ < прасл. *dělati ’рабіць; працаваць; дзейнічаць; абчосваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́лас, -а і -у, мн. валасы́, валасо́ў, м.
1. -а. Рагавое ніткападобнае ўтварэнне на скуры чалавека і жывёл (мн. ўжыв. таксама для абазначэння расліннасці ў чалавека).
Вырваць сівы в.
Кучаравыя валасы.
Схапіцца за валасы (перан.: пра адлюстраванне жаху, крайняга здзіўлення і пад.). Валасы рваць на сабе (надта злаваць, крыўдаваць на сябе). Да сівых валасоў (да старасці). В. у в. (вельмі падобныя). І на в. не заснуў (ніколькі не заснуў).
2. -у, зб. Расліннасць на целе жывёлы (ужыв. для розных тэхнічных мэт).
Конскі в.
|| памянш. валасо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м.
|| прым. валасяны́, -а́я, -о́е.
Валасяное покрыва.
В. матрац.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГАНДЛЁВЫЯ РАДЫ́,
тып гандлёвых збудаванняў, якія складаюцца з шэрагу крам, злучаных у суцэльны корпус. У Зах. Еўропе пашыраны з часоў сталага сярэднявечча (Брэмен, Кракаў, Прага), у Расіі — у 17—19 ст. (Кастрама, Яраслаўль) у стылі класіцызму. На Беларусі вядомыя з 16 ст. Будавалі з цэглы, радзей з дрэва, пераважна ў гарадах і мястэчках. Замкнёныя гандлёвыя рады ўтваралі прамавугольную ці квадратную ў плане гандлёвую плошчу (у Полацку, Шклове, Брэсце, Антопалі, Паставах), П-падобныя аб’ядноўваліся з ратушамі (Нясвіжская ратуша і гандлёвыя рады). У гэтым выявіліся рысы архітэктуры барока. У 2-й пал. 18—19 ст. сфарміраваліся гандлёвыя рады, вырашаныя аднарадным пагонам у цэнтры плошчы, з двухбаковай арыентацыяй крам (у Пружанах), Т-падобныя і двухрадковыя, якія ўтваралі гандлёвую вуліцу (у Пінску). Іх фасады часта аздаблялі галерэямі і аркадамі. Найбольшыя манум. гандлёвыя рады, якія апроч гандл. і складскіх уключалі адм.-грамадскія памяшканні і пабудовы, названыя гасцінымі дварамі.
Ю.А.Якімовіч.
т. 5, с. 25
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Вячо́рка ’вячоркі’ (Бяльк., Касп., КТС). Рус. вечорка, балг. дыял. вечерка ’тс’. Утворана з дапамогай суфікса ‑ъ‑к‑а ад асновы вечер‑. Для бел. мовы трэба ўлічваць магчымасць аднаўлення формы адзіночнага ліку ў сувязі з генералізацыяй слова вячоркі. З іншым значэннем падобныя ўтварэнні і ў іншых славянскіх мовах; параўн. польск. wieczorka ’вячэрняе паляванне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Райні́к, райні́ца ’прыстасаванне для лоўлі пчалінага рою’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ) ро́йнік ’тс’ (ЛА, 1; Сл. ПЗБ), рае́льнік ’тс’ (Сл. ПЗБ), раяўні́ца, раёўня ’тс’ (ЛА, 1). Параўн. укр. ройни́ця ’тс’, польск. (з XVI ст.) rojownik ’тс’. Імаверна, семантычная кандэнсацыя састаўной назвы ройны вулей (падобныя мадэлі — Сцяцко, Афікс. наз., 103). Да рой, раіцца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)