драматургі́я, ‑і, ж.
1. Драматычнае мастацтва. Задачы драматургіі. Працаваць у галіне драматургіі.
2. зб. Сукупнасць драматычных твораў якога‑н. пісьменніка, народа, эпохі і пад. Драматургія Крапівы. Беларуская драматургія.
3. Тэорыя пабудовы драматычных твораў.
[Грэч. dramaturgia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагра́мны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да праграмы. Праграмнае кіраванне. // Які адлюстроўвае праграму. У прадмовах да сваіх кніжак і ў праграмных вершах Багушэвіч абгрунтаваў гістарычнай права беларускага народа на сваё нацыянальнае мастацтва. Конан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спаўна́, прысл.
Поўнасцю, цалкам. Васіль Вітка сплачвае свой доўг спраўна і спаўна, як сын народа, грамадзянін, камуніст. Юрэвіч. Навошта хлопца папракаць, напамінаць яму, калі ён спаўна атрымаў пакаранне за сваё тое мінулае. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лю́дны ’мнагалюдны, шматлікі; такі, дзе звычайна бывае многа прахожых і праезджых’ (ТСБМ, Нас.), ’прыхільны да сваякоў’ (Жд. 1, Сл. ПЗБ), ’таварыскі’ (Ян.), ’прыстойны, добры, людскі’ (ТС, Сл. ПЗБ). Да прасл. lʼudьnъ (< lʼudъ) ’які датычыць народа, звязаны з людам, людскім зборышчам’, ’уласцівы людзям’ (Слаўскі, 4, 365). Сюды ж людно ’людна’ (ТС), ’прыстойна, па-чалавечы’ (Нік.), людне́ць ’станавіцца людным, лепшым, выхаваным’, ’набываць якасці чалавечнасці, ветлівасці, пачцівасці’ (Нас., Янк. 3., ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Навучэ́нец ’вучань старшых класаў, слухач сярэдніх навучальных устаноў’ (ТСБМ). Наватвор 30‑х гадоў для перадачы рус. учащийся; упершыню ўведзена ў норму РБС–53 (гл. Лужанін у зб. Слова наша роднае. Мн., 1986, 97), аўтарства прыпісваецца П. Глебку (Маладосць, 1981, 9, 172; Каўрус, Мова народа, мова пісьменніка. Мн., 1989, 219). Ад навуча́цца ’праходзіць курс навучання’, што ў сваю чаргу калькуе рус. обуча́ться ’тс’, якое належыць да сферы канцылярска-адміністрацыйнай лексікі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ствары́ць, ствару́, ство́рыш, ство́рыць; ство́раны; зак.
1. каго-што. Зрабіць існуючым.
С. касмічныя караблі.
С. хімічную прамысловасць.
2. што. Сфарміраваць, арганізаваць.
С. фірму.
С. пры інстытуце падрыхтоўчыя курсы.
3. што. Забяспечыць што-н., зрабіць магчымым што-н.
С. умовы для нармальнай работы.
4. Напісаць, скласці; намаляваць моўнымі сродкамі.
С. добры падручнік.
С. жывы вобраз народа.
|| незак. ствара́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. стварэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
месіяні́зм, ‑у, м.
Кніжн.
1. У некаторых рэлігіях — містычнае вучэнне аб прыходзе на зямлю пасланца бога для выратавання роду чалавечага.
2. Рэакцыйнае шавіністычнае вучэнне аб збавіцельнай ролі якога‑н. народа ў лёсе ўсяго чалавецтва.
[Фр. messianisme.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паліцыя́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Разм. Асоба, якая служыць у паліцыі; паліцэйскі. На вобыск да Тамаша выправілі аж трох паліцыянтаў. Бядуля. Па гэтым гасцінцы панскія паліцыянты ганялі скаваную моладзь — барацьбітоў за свабоду народа. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фено́мен, ‑а, м.
1. Рэдкая, незвычайная, выключная з’ява. // Выдатны, выключны ў якіх‑н. адносінах чалавек. Янка Купала — літаратурны феномен беларускага народа.
2. У ідэалістычнай філасофіі — суб’ектыўны змест нашай свядомасці, які не адлюстроўвае аб’ектыўнай рэчаіснасці.
[Ад грэч. phainómenon — тое, што з’яўляецца.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
полно́ нареч., в знач. сказ., разг. по́ўна;
полно́ нали́ть стака́н по́ўна налі́ць шкля́нку;
сли́шком полно́ на́дта по́ўна;
там бы́ло полно́ наро́да там было́ по́ўна наро́ду (людзе́й).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)