незвычайнасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць незвычайнага. Незвычайнасць ўчынку. Незвычайнасць абставін.

2. Незвычайная з’ява, здарэнне і пад. Усё, што ён робіць, акружана арэолам выключнасці, незвычайнасці. Бярозкін. Можна было падумаць, што, каб увесь свет перавярнуўся верхам уніз,.. [стары чалавек] не здзівіўся б і не паглядзеў бы на гэта, як на незвычайнасць. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэлі́кт

(лац. relictum = астатак)

арганізм, рэч або з’ява, якія засталіся як перажыткі ад мінулых эпох.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Ахіля́ць ’ахінаць, ухутваць’, ахіляцца ’ахінацца, укручвацца’ (Сцяц.). Ад хіліць ’згібаць’; супадзенне значэнняў і тэрытарыяльнае суседства з польск. ochytać ’атуляць, укрываць, абараняць’, магчыма, сведчыць пра ўплыў, параўн. таксама кобр. охылянка ’вялікая хустка ахінаць плечы’ (Бел. дыял., 145), дзе спалучэнне хы можа разглядацца як дыялектная з’ява ці прыкмета запазычанасці слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пашыраны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад пашырыць.

2. у знач. прым. Павялічаны; больш поўны, чым звычайна, па складу, па зместу. Пашыранае пасяджэнне. Пашыраная праграма.

3. у знач. прым. Шырока вядомы, шырока распаўсюджаны. Пашыраная з’ява. ▪ Іменна стварэнне камічнай сітуацыі праз супрацьпастаўленне — найбольш пашыраны прыём у гумарыстычных купальскіх песнях. Ліс.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэмінісцэнцыя, ‑і, ж.

1. Няясныя ўспаміны; з’ява, якая наводзіць на ўспаміны, на супастаўленне з чым‑н.

2. Адбітак уплыву чыёй‑н. творчасці ў літаратурным, музычным і пад. творы. Ніхто з даследчыкаў спецыяльна пакуль што не вылучаў у самой тканіне паэзіі Багдановіча вобразаў, матываў, нават рэмінісцэнцый з паасобных фетаўскіх вершаў. Лойка.

[Ад лац. reminiscentia — успаміны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

факт

(лац. factum = зробленае)

1) сапраўдны, нявыдуманы выпадак, з’ява, здарэнне;

2) рэальнасць, рэчаіснасць, наяўнасць чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

эпігра́ма

(гр. epigramma = надпіс)

кароткі сатырычны верш, у якім дасціпна высмейваецца пэўная асоба ці грамадская з’ява.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

прадмет назоўнік | мужчынскі род

  1. Канкрэтная матэрыяльная з’ява, рэч.

    • Адушаўлёны п.
    • Прадметы хатняга ўжытку.

  2. чаго. Тое, на што накіравана думка, што складае яе змест або на што накіравана якое-н. дзеянне.

    • П. гаворкі.
    • П. даследавання.

  3. Асобнае кола ведаў, якое ўтварае пэўную школьную дысцыпліну.

    • Добрыя адзнакі па ўсіх прадметах.
    • Прафілюючыя прадметы ў вышэйшай навучальнай установе.

|| прыметнік: прадметны.

  • П. паказальнік (у кнігах).
  • Прадметная агітацыя (наглядная).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

прычына назоўнік | жаночы род

  1. З’ява, якая выклікае, абумоўлівае ўзнікненне другой з’явы.

    • П. хваробы.
    • П. звальнення з работы.

  2. Падстава, зачэпка для якіх-н. дзеянняў.

    • Уважлівая п.
    • Смяяцца без прычыны.
    • Па той простай прычыне, што… (таму, што…).

Без дай прычыны — беспадстаўна, ні з таго ні з сяго.

З прычыны чаго, у знач. прыназоўнік: — у выніку чаго-н.

  • Не прыехаў з прычыны хваробы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Ву́ці-ву́ці-ву́ці ’падзыўныя словы для качак’ (мсцісл., З нар. сл.; гродз., Цых.) ’падзыўныя словы для гусей’ (віл., міёр., карэліц., зэльв., Шатал.). У аснове падзыўнога слова форма мн. л. ад назоўніка ву́ця дзіц. ’качка’; параўн. Смаль-Стоцкі, Приміт., 31; перанос падз. слова на гусей — другасная з’ява, параўн. вут-вут-вут (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)