1. Самая халодная пара года паміж восенню і вясной. Снежная зіма. Наступленне зімы. □ Мінула восень, а за ёю Прыйшла з марозамі зіма.Купала.Зіма перайшла марозамі, снегам, адлегамі.Мурашка.
2. Навучальны, рабочы і пад. год (пры адлічэнні часу, калі асноўная дзейнасць прыпадае на халодную пару). Цяпер Аўгіння цвёрда пастанавіла вучыць Алесю на другую зіму.Колас.Вось гэты самы «брат Міша» згадзіўся вучыцца.. шыць і шые ўжо другую зіму.Брыль.
•••
Зіму зімавацьгл. зімаваць.
Зіму і лета — пастаянна, у любую пару года.
Пусціць у зімукаго — пакінуць у племя (пра свойскую жывёлу).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Навучыць нямнога чаму‑н. Падвучыць слясарнай справе.// Дапамагчы лепш засвоіць што‑н., дадаткова навучыць чаму‑н. [Дзяўчынка], мусіць, не паспявала ў школе: кожнае лета да яе прыходзіла настаўніца — падвучыць.Адамчык.Настаўнік збіраўся ў недалёкім часе паехаць у Мікуцічы да сваіх сяброў і стараўся як мага болей падвучыць Ліду.Колас.// Вывучыць лепш. Падвучыць ўрокі. □ За час працы ў мылавара дзяўчына яшчэ падвучыла мову.Гурскі.
2.зінф. Падбіць, падгаварыць на што‑н. (часцей нядобрае). Падвучыць залезці ў чужы сад. □ — Гэты вось, Малец, — .. [Чэсь] тыцнуў рукой у грудзі Даніку, — падвучыў .. [хлопцаў] сабраць грошы...Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Cancrum recta ingredi doces
Вучыць рака ісці наперад.
Ты учишь рака идти вперёд.
бел. Сеяць пясок на камні. Ухапіць шылам кашы. Не чакай, каб певень яйцо знёс.
рус. В камень стрелять ‒ только стрелы терять. Сеять песок по камню. Дураков учить ‒ что мёртвых лечить.
фр. Peine inutile (Напрасный/бесполезный труд).
англ. You cannot make a crab walk straight (Рака не заставишь идти вперёд). The wind can’t be caught in a net (Ветер сетью не поймаешь).
нем. Verlorene Liebesmühe (Потерянное старание). Sich die Mühe sparen (Экономить усилия).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
му́чыцьнесов.
1. му́чить, томи́ть; истяза́ть;
2. (о болезни, тяжёлой дороге и т.п.) изводи́ть, изла́мывать;
3. (о чувствах и т.п.) му́чить, томи́ть, волнова́ть, беспоко́ить;
яго́ му́чыла ду́мка пра лёс дзяце́й — его́ му́чила (волнова́ла, беспоко́ила) мысль о судьбе́ дете́й;
◊ го́ра м. ды жыць ву́чыць — посл. го́ре му́чит да жить у́чит
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Kalb
n -(e)s, Kälber цяля́
das Góldene ~ — залаты́ цяле́ц
◊ ein ~ wird schnell zum Óchsen — ≅ апеты́т [смак] прыхо́дзіць у час яды́
das ~ will klüger sein als die Kuh — ≅ яйцо́ ку́рыцу не ву́чыць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Cum feriunt unum, non unum fulmina terrent
Маланкі, якія трапляюць у аднаго, палохаюць многіх.
Молнии, поражающие одного, пугают многих.
бел. Чужая бяда вучыць. Авечку стрыгуць, а баран дрыжыць.
рус. Чужая беда учит. Кошку бьют, а невестке наветки дают. Бил дед жабу, грозясь на бабу.
фр. On frappe sur le sac pour que l’âne le sente (Бьют по мешку, чтобы это почувствовал осёл).
англ. Learn wisdom by the follies of others (Учить мудрости на ошибках других).
нем. Man schlägt den Sack und meint den Esel (Бьют по мешку, а думают ‒ по ослу).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
перавучы́ць, ‑вучу, ‑вучыш, ‑вучыць; зак.
1.каго. Навучыць чаму‑н. іншаму, даць магчымасць авалодаць новай прафесіяй; перападрыхтаваць. Перавучыць трактарыстаў на шафёраў.// Навучыць іначай, па-новаму. Перавучыць дрэсіраванага сабаку. □ — Я яго перавучу, пакажу яму ўсе літары, як іх трэба чытаць, каб не дагары нагамі, а так, як трэба.Арабей.//Разм. Настаўляючы, накіроўваючы, перайначыць. Быў у аднаго чалавека сын. Вялікі ўжо вырас, а ніколі бацьку бацькам не назваў.. Крыўдна бацьку, ды што зробіш: малога не перавучыў, а цяпер і рады не дасі.Якімовіч.
2.каго. Навучыць, падрыхтаваць усіх, многіх.
3.каго-што. Разм. Праявіць якую‑н. празмернасць у навучанні, падрыхтоўцы каго‑, чаго‑н. — Перавучыў я цябе, браце, ці не ў паны пойдзеш?Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сква́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Рмн. ‑рак; ж.
Падсмажаны або звараны кавалачак сала. Злосна сквірчэлі на патэльнях духмяныя скваркі.Новікаў.Хоць і незнаёмы госць Для бацькоў, але — Скварка і яешня ёсць З чаркай на стале.Куляшоў.//Разм. Наогул сырое сала; адрэзаны кавалачак сырога сала для яды. [Жэньцы] дома трэба быць — парсючку піць занесці. Бо калі парсючок галодны будзе, дык і сала не нарасце, і скваркі не будзе.Крапіва.Бацька ўпіраўся, не хацеў вучыць дачок .. Грошай ад яго яны ніколі не бачылі. Так якой бульбы мех, круп, якую скварку прысылала маці.Арабей.Моўчкі ем гарачы блінец з сырой халоднай скваркай.Дайліда.Для крутой талакі Хата скварку хавала.Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яйцо́, ‑а́, мн.я́йцы (зліч.2,3,4 яйцы́), яе́ц; м.
1. Захаваная ў шкарлупіне авальнай формы сукупнасць бялка і жаўтка, з якіх утвараецца зародак птушак і некаторых жывёл (ужываецца як прадукт харчавання). Качынае яйцо. Яйцо чарапахі. Несці яйцы. Садзіць курыцу на яйцы. Выпіць сырое яйцо. □ Маці давала.. [бацьку] хлеб, сыр, крутое яйцо.Бядуля.
2. Зародак лічынкі насякомых, чарвей і пад. у выглядзе невялікай крупінкі, звычайна авальнай формы. Яйцы саранчы. Мурашыныя яйцы.
3. У біялогіі — жаночая палавая клетка чалавека і жывёльнага арганізма; яйцаклетка.
•••
З-пад сучкі яйцо ўкрасцігл. украсці.
Не варты выедзенага яйцагл. варты.
Яйцо курыцу вучыць — з адценнем неадабрэння: малады павучае старэйшага, не пагаджаецца са старэйшым.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
study2[ˈstʌdi]v.
1.вучы́ць, вучы́цца, вывуча́ць;
study to be a doctor вучы́цца на ле́кара;
study under a famous professor вучы́цца ў знакамі́тага прафе́сара