вы́лузацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

1. Выпасці са шкарлупіння, з цвёрдай абалонкі. // Вызваліцца з чаго‑н., з-пад чаго‑н. Грудок гэты толькі што вылузаўся з-пад снегу і яшчэ ўвесь чорны. Лужанін.

2. перан. Разм. Вырвацца, выкруціцца. Вылузацца з дужых рук. □ Мурашкі так абляпілі гадзюку, што яна... ніяк не магла ад іх вылузацца. Гурскі. // Выйсці з цяжкага, непрыемнага становішча, выкруціцца. Вылузацца з бяды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АМНІЁТЫ

(Amniota),

група першаснаназемных пазваночных жывёл (паўзуны, птушкі і млекакормячыя), у якіх на ранніх стадыях развіцця паяўляюцца асобныя зародкавыя абалонкі, у т. л. амніён (адсюль назва). У адрозненне ад анамній у амніётах зародак развіваецца ў яйцы (паўзуны, птушкі) або ў матцы самкі (млекакормячыя). Размнажаюцца і развіваюцца на сушы.

т. 1, с. 320

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

гастры́т

(н.-лац. gastritis, ад гр. gaster, -tros = страўнік)

запаленчае захворванне слізістай абалонкі страўніка (востры г., хранічны г.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

мезаа́там

(ад мезон + атам)

атам, у якім адзін з электронаў атамнай абалонкі замешчаны адмоўна зараджаным мезонам або мюонам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ту́ргар

(п.-лац. turgor, ад turgere = набракнуць, напоўніцца)

стан напружання клетачнай абалонкі ў раслін, выкліканы ціскам яе змесціва.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АДРАЎНЕ́ННЕ, лігніфікацыя,

змяненне клетачных абалонак раслін пад уздзеяннем лігніну, які запаўняе прамежкі паміж мікрафібрыламі цэлюлозы. Абалонка клеткі пры гэтым страчвае эластычнасць, робіцца цвёрдая, павялічваецца агульная трываласць расліны, устойлівасць абалонкі клеткі супраць мікраарганізмаў і грыбоў. Адраўненне клетачных абалонак характэрна для ўсіх вышэйшых раслін, акрамя імхоў. Адраўнелыя клеткі ўтвараюць драўніну і склеранхіму.

т. 1, с. 136

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АКРЫЛАМІ́Д,

арганічнае злучэнне, вытворнае акрылавай кіслаты, CH2=CH-CONH2. Мал. м. 71,07. Бясколерныя крышталі, tпл 84,5 °C. Раствараецца ў вадзе, метаноле, ацэтоне.

Атрымліваюць з акрыланітрылу: CH2=CH-CN H2O → CH=CH-CONCONH2. Манамер для атрымання поліакрыламіду і яго супалімераў, мадыфікатар гумавых сумесяў. Раздражняе слізістыя абалонкі (ГДК у вадзе 0,2 мг/м³).

т. 1, с. 201

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

апапла́ст

(ад апа- + -пласт)

сукупнасць свабодных прастораў у тканках раслін, па якіх ажыццяўляецца свабодная дыфузія рэчываў (міжклетнікі, клетачныя абалонкі).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

гематаксі́ны

(ад гема- + таксіны)

рэчывы мікробнага, расліннага або жывёльнага паходжання, якія парушаюць абалонкі эрытрацытаў крыві і выклікаюць іх гемоліз.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АЗЕ́НА

(ад грэч. ozō пахну),

хранічны насмарк з атрафіяй слізістай абалонкі носа, утварэннем скарынак з непрыемным пахам, зніжэннем або стратай нюху. Часцей назіраецца ў маладым узросце, развіваецца павольна на працягу многіх гадоў. Суправаджаецца змяненнямі крыві — гіпахромнай анеміяй, лейкапеніяй, павелічэннем САЭ. Лячэнне: антыбіётыкі, фізіятэрапеўтычнае, сімптаматычнае. Прафілактыка накіравана на выяўленне і лячэнне ранніх формаў захворвання.

т. 1, с. 155

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)