сама...,

Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: 1) накіраванасць дзеяння (названага ў другой частцы) на самога сябе, напрыклад: самаадукацыя, самааналіз, самакантроль; 2) здзяйсненне, працяканне дзеяння; а) само сабой, адвольна, без пабочнай дапамогі, напрыклад: самазагаранне, самаразбурэнне, самазараджэнне; б) аўтаматычна або механічна, напрыклад: самадзелка, самазарадны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сямі...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: 1) які складаецца з сямі частак, раздзелаў, аддзелаў і пад., напрыклад: сямітомны, сяміпакаёвы; 2) які мае сем аднолькавых прадметаў, прыкмет, уласцівасцей і пад., напрыклад: сямілямпавы; 3) колькасцю, мерай, коштам у сем якіх‑н. адзінак, напрыклад: сяміпудовы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шасці...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: 1) які складаецца з шасці частак, раздзелаў, аддзелаў і пад., напрыклад: шасцітомны, шасціярусны; 2) які мае шэсць аднолькавых прадметаў, прыкмет, уласцівасцей і пад., напрыклад: шасцідольны, шасціствольны; 3) колькасцю, мерай, коштам у шэсць якіх‑н. адзінак, напрыклад: шасцітонны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

марфало́гія

(ад гр. morphe = форма + -логія)

1) навука аб будове і форме арганізмаў, рэчываў, а таксама сама будова арганізмаў, рэчываў (напр. м. жывёл, м. глебы);

2) сукупнасць форм слоў у мове, а таксама раздзел граматыкі, які вывучае формы слоў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

bodaj

1. кніжн. бадай; бадай бы; каб;

2. хоць бы;

usłyszeć bodaj kilka dobrych słów — пачуць хоць бы некалькі добрых слоў;

3. хіба; можа

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Віля ’віла’ (КТС). Запазычана з польск. willa ’тс’ у вымаўленні замежных слоў у бел. мове ў 20‑х гадах XX ст.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Дубаве́цце ’дробязь, глупства’ (Касп.). З *dǫbo‑větьje ’дубовае галлё’ (> ’дробязь, глупства’). Яшчэ адзін прыклад існавання ў гаворках значнай колькасці складаных слоў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ляпе́шні, лепяшня́, ліпішня́ ’клешні’ (Крыў., Са сл. Дзіс.). Утварылася ў выніку кантамінацыі слоў ляпа1 і клю́шня (ці ў форме клюшня́).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Нагара́тацца, нагара́татыся ’нагаравацца, намучыцца’ (драг., Нар. лекс.). Відаць, ад нагарава́цца, гл. гарава́ць, змененага пад уплывам слоў тыпу гаратай ’араты’ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трафарэ́т ‘шаблон, узор’ (ТСБМ), трафарэ́тка ‘тс’ (ТСБМ, Ласт.). У аснове слоў запазычанае італ. traforetto ад traforare ‘свідраваць, праколваць’ (ЕСУМ, 5, 624).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)