Schírmmütze

f -, -n фура́жка, карту́з, ке́пі, ке́пка; ша́пка (з брылём)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

пішча́ць несов. пища́ть;

◊ хто парася́ ўкраў, таму́ ў вуша́х ~чы́ць — посл. на во́ре ша́пка гори́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мацяю́шка ’летняя шапка з шырокім шлякам (беражком)’ (гродз., Мат. АС). З польск. maciejka, maciejówka ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Перуно́ўка ’футровая мужчынская высокая шапка з аўчынай усярэдзіну, а зверху пакрывал сукном’ (мядз., ЛА, 4). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

папа́ха, ‑і, ДМ ‑пасе, ж.

Высокая футравая шапка. Каля галоўнай гарадской брамы сабраўся вялікі атрад коннікаў у папахах, у яркім каляровым адзенні і шырокіх шараварах. В. Вольскі.

[Цюрк.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

та́таў, ‑ава.

Разм. Які мае адносіны да таты, які належыць тату. Татава шапка. □ Не вярнуўся да дому і татаў брат, дзядзька Пятрусь. Брыль. Татава хата ўсім багата. Прыказка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Малаха́й 1 ’шапка з шырокімі навушнікамі’, ’шырокі кафтан без пояса’ (ТСБМ), малахайка ’зімовая шапка’ (Касп.). Укр. малахай, рус. малаха́й ’шырокае мешкаватае адзенне без пояса’, ’доўгі халат з футра’, ’неакуратна апрануты чалавек’, ’разява, расцяпа’, ст.-рус. малахай ’шапка з футрам’ (XVII ст.). Запазычана ва ўсх.-слав. мовы з тат. malaxai, марыйск. malaxai, якія з калмыц. maχlä, манг. malagai ’шапка’ (Фасмер, Этюды, 127; Яго ж, 2, 562; Аткупшчыкоў, Из истории, 208).

*Малаха́й 2, молоха́й ’хвароба ў авечак’ (мазыр., З нар. сл.). Няясна. Недастатковасць інфармацыі аб сутнасці названай хваробы дае магчымасць зрабіць толькі некаторыя дапушчэнні адносна паходжання лексемы. Можна дапусціць, што яна звязана з навагрэч. μαλακός ’мяккі’, μαλακώνω ’паслабляю, размякчаю, сціхаю’, μαλάκυνσις ’размякчэнне мозга’, якія ўзыходзяць да ст.-грэч. μαλαχία ’слабасць’. Параўн. таксама лац. malacia ’вяласць, бяздзейнасць’, ’адсутнасць апетыту’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ску́ф’я ‘спічастая шапка з чорнага або фіялетавага аксаміту ў праваслаўнага духавенства, манахаў’ (ТСБМ). Стараж.-рус. скуфия, датуецца 1347 г. (Сразнеўскі, 3, 399). Запазычанне праз пасрэдніцтва с.-грэч. σκούφια з іт. scuffia ‘шапка’, якое, відаць, германскага паходжання; гл. Фасмер, 3, 663; БЕР, 6, 815. Для беларускага слова магчыма запазычанне з рус. ску́фья ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вушла́чка ’курыца, у якой па баках галавы вырастае чубок’; ’зімовая шапка’ (навагр., Жыв. сл.). Ад вушлаты (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вуша́нка, ‑і ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Шапка з вушамі (гл. вуха ў 4 знач.). [Толя] палажыў свой чамадан на паліцу, расшпіліў паліто, зняў вушанку і сеў. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)