абсе́сці сов.
1. обсе́сть;
дзе́ці абсе́лі ка́зачніка — де́ти обсе́ли ска́зочника;
2. разг. (о сыпи) обмета́ть;
баля́чкі гу́бы абсе́лі — гу́бы обмета́ло;
3. (опуститься вниз) осе́сть;
снег абсе́ў — снег осе́л;
а. ад стра́ху — осе́сть от стра́ха
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пры́ступ, -пу м., в разн. знач. при́ступ;
п. бо́лю — при́ступ бо́ли;
п. стра́ху — при́ступ стра́ха;
рашу́чым ~пам узялі́ варо́жую крэ́пасць — реши́тельным при́ступом взя́ли вра́жескую кре́пость;
◊ няма́ ~пу — (да каго) нет при́ступа (по́дступа) (к кому)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
the [ði:, ði, ðə] азначальны артыкль;
the roof of the house страха́ (гэ́тага) до́ма;
the poet Ke ats паэ́т Кітс;
the Paris of my youth Пары́ж маёй маладо́сці;
Peter the Great Пётр Вялі́кі;
the Jordans Джо́рданы, сям’я́ Джо́рданаў;
the wounded пара́неныя;
the one той са́мы;
the Welsh валі́йцы
♦
the more the better чым больш, тым лепш;
(all) the better : He looks (all) the better. Ён выглядае яшчэ лепш;
so much the better тым лепш, тым ле́пей
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Града́ ’града (у розных знач.)’ (БРС, Шат., Касп.). З прасл. *gręda. Параўн. рус. гряда́, укр. гряда́, польск. grzęda, чэш. hřada, балг. греда́ і г. д. Прасл. *gręda (значэнні: ’бэлька, перакладзіна, мураваная сцяна, градка, мель, востраў, узвышша і да т. п.’). Роднасным лічацца літ. grindà ’дошка для падлогі і да т. п.’, лац. grunda ’дах, страха, дахавыя кроквы’, ст.-ісл. grind ’рама і г. д.’ Корань *gręd‑ мае аблаўтную форму *grǫd‑, якая прадстаўлена ў бел. груд ’узгорак, груда’, гру́да ’глыба, кавалак, камяк’, рус. гру́да, укр. гру́да́, чэш. hruda, hrud, польск. gruda, grąd і г. д. Агляд гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 120–122, 146–148 (з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паве́ць, паве́тка ’пляцоўка пад страхой на слупах, прызначаная для хавання чаго-н. ад дажджу, непагоды; памяшканне, дзе звычайна складаюць дровы, дрывотнік’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Шат., Касп., КЭС, лаг., Сцяшк.), пове́ць (ТС), паве́тка (Сл. ПЗБ). Рус. дыял. пове́ть ’страха, навес, хлеў, адрына’, укр. пові́тка ’хлеў, навес’. Паводле Міклашыча (387), ад веяць. Больш пераканаўчай здаецца версія Машынскага (JP, 37, 1957, 297) аб роднаснасці са слав. jata (падрабязна гл. аб гэтым вятка, ятка 2) і рэканструкцыя гэтага слова як po‑(v)ětь (Гл. яшчэ Фасмер, 3, 293 і наст.). Мартынаў (Лекс. Палесся, 11) крыніцай лексемы лічыць усх.-балт. *pa‑vietas, якое суадносіцца з літ. vietà ’месца’ (усх.-літ. vietà ’хаваць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дры́жыкі, -каў ед. нет
1. дрожь ж., содрога́ние ср.; (от страха) тре́пет м.;
2. (при лихорадочном состоянии) озно́б м.; позна́бливание ср.;
◊ д. бяру́ць — в дрожь броса́ет, дрожь берёт;
д. прадава́ць — а) тру́са пра́здновать; б) дрожа́ть от хо́лода
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перакалаці́ць сов.
1. перетрясти́;
п. ўсе я́блыні ў са́дзе — перетрясти́ все я́блони в саду́;
2. безл. ки́нуть в дрожь;
мяне́ ~ці́ла ад стра́ху — меня́ ки́нуло в дрожь от стра́ха;
3. (всё, многое или заново) перемолоти́ть, оби́ть, вы́колотить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Перахлябісты ’худы, з вельмі ўпалым жыватом’ (ТСБМ, Янк. 1; бялын., Янк. Мат.; Шат., Мат. Маг., Мат. Гом.; лун., Шатал.; ЛА, 1), ’з крывой спіной’ (Шат.), ’тонкі ў поясе’, ’з выгнутай спіной’ (Нар. Гом.), ’пакатая (страха)’ (ЛА, 4), мсцісл. піріхля́бістысць ’патанчэнне, звычайна ў таліі’ (Юрч. СНЛ), перахля́біна ’неглыбокая ўпадзіна, паглыбленне паміж двума ўзвышшамі’ (ТСБМ; лід., дзятл., лях., Сл. ПЗБ); ’нізінка на раллі, дзе стаіць грунтовая вада; упалае месца на целе жывёлы; тонкае, слабое месца на скуры-юхце’ (Варл.), перахля́біцца ’рэзка патанчэць ад голаду, знясілення, выгаладацца, схуднець, змарнець’ (бялын., Янк. Мат.; ТС; Скарбы; Сцяшк. Сл.; Сл. ПЗБ; слонім., Жыв. сл.); перахля́баны, перахля́блы, перахля́бʼяны ’галодны (пра карову)’ (ЛА, 1). Звязана з хля́ба ’худая, схуднелая істота (чалавек, жывёліна)’, хля́бы ’апалыя бакі ў жывёлы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГУМНО́,
гаспадарчая пабудова для сушкі і захоўвання снапоў, саломы, сена і апрацоўкі збажыны. Здаўна вядома на Беларусі, Украіне, у Расіі, Польшчы, Прыбалтыцы і інш. На Палессі гумно наз. клуняй, на Віцебшчыне і Пн Магілёўшчыны — токам, у зах. раёнах Беларусі — стадолай. Будавалі пераважна з бярвён, у плане былі прамавугольныя (найб. пашыраныя), квадратныя, шматвугольныя, са скразным праездам. Бярвёны не падганялі шчыльна адно да аднаго для натуральнай цыркуляцыі паветра. Асн. часткі гумна: ток (выбітая глінай пляцоўка, дзе малацілі) і адсекі па баках (для захоўвання снапоў, саломы, сена). Знадворку рабілі прыбудовы для мякіны. Былі 2 тыпаў: з сушнямі (асець ці еўня) і без іх. Пазней да гумна прыбудоўвалі манеж — конную малатарню. Стрэхі гумна былі высокія, 2-схільныя, вальмавыя, пірамідальныя каркаснай канструкцыі на сохах ці на кроквах, накрывалі іх саломай, чаротам, драніцамі, гонтай. Сял. гумны былі даўж. 7—23 м, шыр. 5,5—18,5 м, з 1 або 2 варотамі, у фальварках значна большыя, з 4—6 варотамі, 2—3 такамі. У гумне кантрастна спалучаліся нізкія сцены і высокі дах. У Зах. Палессі іх будавалі і зусім без сцен (высокая страха, пастаўленая на зямлю).
С.А.Сергачоў.
т. 5, с. 533
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ашале́ць сов.
1. (заболеть бешенством) взбеси́ться;
2. перен., разг. (утратить рассудок, прийти в невменяемое состояние) взбеси́ться, прийти́ в бе́шенство; обезу́меть; ошале́ть, сбеси́ться;
а. ад стра́ху — обезу́меть от стра́ха;
а. ад ра́дасці — обезу́меть от ра́дости;
3. разг. (прийти в состояние крайней злобы) осатане́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)