Каве́нчыцца ’мучыцца, пакутаваць ад болю’, ’пакутаваць з кім-н.’ (лаг., КЭС; Нас.), ковэнчыцца ’мучыцца’ (Шатал.), кавенчыць ’мучыць’ (Нас.), кавенчэння, кавенчання ’агонія’ (Нас., Яруш.). Польск. kawęczeć, kawęczyć ’доўга хварэць, мучыцца і да т. п.’, ст.-польск. skawęczeć ’змарнець’, славац. дыял. (усх.) kavenčec ’тс’. Слаўскі (2, 107) лічыць славац. і бел. роднаснымі да польск. слова, аднак для гэтага няма падставы; паводле лінгвагеаграфічиага і фанетычнага крытэрыю, бел. і славац. патрэбна разглядаць як паланізмы. Паводле Слаўскага, там жа, польск. kawęczeć суадносіцца са старым дзеясловам kavъkati і першапачаткова азначала ’енчыць, падаваць жалобны голас’. Ён прыводзіць рус. дыял. кувякать ’енчыць, плакаць’ і лічыць, што тут мела месца расшырэнне кораня ‑ęcz‑, ‑ęk, падрабязней гл. Слаўскі, 2, 108.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
На́ба ’добра што’ (слуц., Сержп.: нава яшчэ скора хамянуўся), на́ба і на́бо ’тс’ (Янк. 1, мазыр., Шн. 3, 412; жытк., Арх. ГУ), на́бе і на́бо ’добра што; паколькі’ (ТС), на́бу ’дзякаваць богу, на шчасце’ (драгіч., З нар. сл.); параўн. рус. арханг. на‑б, якое Даль тлумачыць ’надобы, надобе, надо’, што можа разглядацца як магчымая этымалагічная версія: на́ба з на́даба ’патрэба, своечасовасць’, на́бе з на́добе, на́бу з на́добу і пад., параўн. славац. nábe, nadbe, nadbä ’патрэбна’, якое Махэк₂ (387) разглядае як русізм. Гл. на́дабі, даба́. Відаць, не звязана з на бах ’акурат, якраз’ (Арх. Федар.) і серб.-харв. nàbas ’прыгожы, харошы’, якое Скок (3, 496) выводзіць з na bas ’хуткім крокам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
potrzeba
I potrzeb|a
ж. патрэба; неабходнасць;
artykuły pierwszej ~y — тавары першай неабходнасці;
w razie ~y — у выпадку патрэбы, калі будзе патрэба;
~y fizjologiczne — фізіялагічныя патрэбы;
w ~ie — у нястачы; у беднасці
II
патрэбна; трэба; неабходна;
czego ci potrzeba? — што табе трэба?;
nic mi nie potrzeba — нічога мне не трэба;
jeżeli będzie potrzeba ... — калі будзе трэба (патрэбна)...
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
quality1 [ˈkwɒləti] n.
1. я́касць, гату́нак; уласці́васць;
adequate quality дабрая́каснасць;
low/high quality ні́зкая/высо́кая я́касць;
premium/prime quality вышэ́йшая я́касць
2. я́касць, уласці́васць, адзна́ка, характэ́рная асаблі́васць, прыме́та;
You need special qualities to work as a nurse. Каб працаваць медыцынскай сястрой, вам патрэбна мець пэўныя асабістыя якасці.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
бяскры́ўдны, ‑ая, ‑ае.
Які не робіць крыўды, не прыносіць непрыемнасцей; мірны, нявінны. Але да яе [Машы] непакою за пасевы азімых аднесліся з бяскрыўднай сялянскай іроніяй. Шамякін. // Няздольны пакрыўдзіць; няшкодны. Разам з другімі рагатаў і «князь». Смяяўся шчыра, да слёз, і на хвіліну здаўся бяскрыўдным дзіцем, якому яшчэ патрэбна нянька. Карпюк. // Няздольны пакрыўдзіцца, някрыўдны; вельмі дабрадушны. [Павел] быў настолькі бяскрыўдны і бездапаможны, што з ахвотай адклікаўся, калі мы яго клікалі барабаншчыкам. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лі́га 1, ‑і, ДМ лізе, ж.
Саюз, аб’яднанне асоб, арганізацый, дзяржаў з грамадска-палітычнымі мэтамі. Ліга арабскіх краін (арганізацыя групы арабскіх дзяржаў, якая ўтварылася ў 1945 г.). Ліга Нацый (міжнародная арганізацыя дзяржаў, якая існавала ў перыяд паміж першай і другой сусветнымі войнамі).
[Фр. ligue ад лац. ligare — звязваць.]
лі́га 2, ‑і, ДМ лізе, ж.
У музыцы — знак у выглядзе дугі над нотамі, які абазначае, што патрэбна іграць звязна, складна, не адрываючы адну ноту ад другой.
[Ад іт. liga — сувязь.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераба́віць 1, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак., чаго.
Разм. Дабавіць чаго‑н. больш, чым патрэбна; перадаць лішняе. Перабавіць солі ў суп.
пераба́віць 2, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак., каго-што.
Разм. Пераадольваючы цяжкасці, пераправіць каго‑, што‑н. у іншае месца. Перабавіць абоз цераз брод. □ — Віктар застаўся там, у бараку, — адказаў, падумаўшы, Тарасюк. — Добра было б і яго сюды перабавіць. Тады ўсе былі б у зборы. Трэба пагаварыць з доктарам... С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нашто́ нареч. (для чего) заче́м; (к чему — ещё) чего́; (для чего — ещё) куда́;
н. мне гавары́ць няпра́ўду? — заче́м (чего́) мне говори́ть непра́вду?;
н. яму́ ўсё гэ́та патрэ́бна? — заче́м ему́ всё э́то ну́жно?;
н. табе́ сто́лькі папе́ры? — заче́м (куда́) тебе́ сто́лько бума́ги?
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
нале́жаць, -жу, -жыш, -жыць; незак.
1. каму. Быць, з’яўляцца ўласнасцю каго-, чаго-н., знаходзіцца ў распараджэнні каго-н.
Нетры зямлі належаць дзяржаве.
Будучае належыць моладзі.
2. да каго-чаго. Адносіцца да якой-н. групы, уваходзіць у склад чаго-н.
Н. да механізатараў.
3. каму-чаму. Быць уласцівым каму-, чаму-н.; заключацца ў кім-, чым-н.
Важная роля належыць культуры.
4. безас., каму. Падлягаць выплаце, выдачы за што-н.
Належыць заплаціць за нумар у гасцініцы.
5. безас., каму і без дап. Быць устаноўленым, вызначаным.
Паставым належыць мець пісталеты.
6. безас., з інф., каму. Быць неабходным.
Перш за ўсё належала сабраць насенне.
Дэпутату належала яшчэ раз сустрэцца з выбаршчыкамі.
◊
Як (і) належыць (разм.) — як патрэбна, як мае быць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
узае́мна прысл, узае́мны gégenseitig, wéchselseitig, béiderseitig; auf Gégenseitigkeit berúhend (заснаваны на ўзаемнасці);
пры́нцып узае́мнай пава́гі das Prinzíp der gégenseitigen Áchtung;
пры́нцып узае́мнай вы́гады das Prinzíp des gégenseitigen Vórteils;
узае́мны дзеясло́ў грам reziprókes Verb;
ім патрэ́бна узае́мная падтры́мка sie sind aufeinánder ángewiesen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)