цытатрапі́зм

(ад цыта- + гр. trope = паварот, напрамак)

з’ява ўзаемапрыцягвання або ўзаемавыштурхоўвання клетак.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

дада́тны, -ая, -ае.

1. Які мае патрэбныя ўласцівасці, якасці, заслугоўвае адабрэння.

Д. бок падзей.

Дадатная з’ява.

2. Які выражае адабрэнне; станоўчы.

Дадатная ацэнка.

3. У матэматыцы: большы за нуль.

Д. лік.

Дадатная велічыня.

4. Від электрычнага зараду, носьбітамі якога з’яўляюцца пазітрон, пратон і інш. (спец.).

Д. электрычны зарад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Пля́цьма ’пляма’ (Касп.; ушац., Жыв. сл.). З пляшкі (гл.). Мена ‑и‑ > -//Ч як (адваротная з’ява) ‑д:г‑ > ‑и‑: малодзыіы > малайцы ^ рабыні > райцы (Карскі, 1, 35 I).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лужэчак ’невялікая ўпадзіна, яміна’ (ганц., Сл. ПЗБ). З лужочак < луг 2 (гл.); э замест о — характэрная з’ява паўд.-зах. бел. гаворак (Бел. дыял., 1980, 31–32).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сінергі́зм

(ад гр. synergos = які дзейнічае разам)

з’ява ўзмацнення дзеяння аднаго каталізатара далучэннем іншага.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

спарады́чны

(лац. sporadicus, ад гр. sporadikos)

адзінкавы, не рэгулярны, выпадковы (напр. с-ая з’ява).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фено́мен, ‑а, м.

1. Рэдкая, незвычайная, выключная з’ява. // Выдатны, выключны ў якіх‑н. адносінах чалавек. Янка Купала — літаратурны феномен беларускага народа.

2. У ідэалістычнай філасофіі — суб’ектыўны змест нашай свядомасці, які не адлюстроўвае аб’ектыўнай рэчаіснасці.

[Ад грэч. phainómenon — тое, што з’яўляецца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ре́дкий в разн. знач. рэ́дкі;

ре́дкие во́лосы рэ́дкія валасы́;

ре́дкая ткань рэ́дкая ткані́на;

ре́дкий гость рэ́дкі госць;

ре́дкое явле́ние рэ́дкая з’я́ва;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

палінгене́з, ‑у, м.

Спец.

1. Пераўтварэнне вывергнутых горных парод шляхам пераплаўлення гранітаў, гнейсаў і сланцаў у глыбокіх зонах зямной кары. З’ява палінгенезу.

2. У біялогіі — паяўленне ў зародка прымет, уласцівых для дарослых форм далёкіх продкаў.

[Ад грэч. polin — назад, зноў і génesis — нараджэнне, паходжанне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Únikum

n -s, -ka уніка́льная [аднаразо́вая] з’я́ва

2) n -s, -s разм. у́нікум; чалаве́к-дзіва́к

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)