ГЛІ́НСКІ Давыд Львовіч
(1857, г. Гродна — пасля 1916),
ваенны ўрач, падарожнік. Скончыў Гродзенскую гімназію, Пецярбургскую ваенна-мед. акадэмію (1882). Д-р медыцыны (1893). З 1889 урач Гродзенскага гусарскага палка. У 1892 разам з групай афіцэраў палка здзейсніў коннае падарожжа ў Індыю. З 1893 палкавы ўрач у Гродне. Чл. Гродзенскага таварыства ўрачоў. Сябраваў з А.Я.Багдановічам. У час італаэфіопскай вайны 1895—96 у складзе рус. сан. атрада ўдзельнічаў у аказанні дапамогі Эфіопіі (Абісініі). З 1898 гал. ўрач ваен. шпіталя ў Гродне. З 1905 у Пецярбургу. Аўтар прац па медыцыне і ўспамінаў аб італа-эфіопскай вайне.
Тв.:
Харрар и его обитатели. Гродно, 1897;
Жизнь русского санитарного отряда в Харраре: (Из воспоминаний об Абиссинии). Гродно, 1899.
В.М.Чарапіца.
т. 5, с. 297
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Fruere vita, dum vivis
Цешся жыццём, пакуль жывеш.
Наслаждайся жизнью, пока живёшь.
бел. Два вякі жыць не будзеш. Тэты свет, як макаў цвет: зранку расцвітае, да вечара ападае. Гуляй, дзяціна: твая гадзіна.
рус. На одного человека не даётся два века. Годы не птица: улетят ‒ не поймаешь. Коси, коса, пока роса; гуляй, сестра, пока молода. Пора, что железо: куй, пока горячо. Ешь, пока рот свеж: завянет ‒ ни на что не взглянет. Годы, как вода: пройдут ‒ не увидишь. Когда играют, тогда и пляши.
фр. Être sur des roses (Наслаждаться всеми благами жизни). Aujourd’hui en chère et demain en bière (Сегодня жив, a завтра в гробу).
англ. No time like the present (Нет времени лучше настоящего).
нем. Nimm das Leben, wie es ist (Бери жизнь, как она есть).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Bonorum vita vacua est metu
Жыццё сумленных людзей свабоднае ад страху.
Жизнь честных людей свободна от страха.
бел. Не рабі ліхога і не бойся нічога. Сумленне ‒ сіла чалавека. У каго сумленне чыстае, той спіць спакойна. Чыя душа часнаку не ела, тая пахнуць не будзе.
рус. У кого совесть чиста, тому ничего не страшно. Коль совесть чиста, спи спокойно до утра. Виноватый винится, а правый ничего не боится. Чистая совесть ‒ лучшая подушка. У кого совесть чиста, у того подушка под головой не вертится.
фр. A bien faire nul craindre (Когда хорошо делаешь, нечего бояться).
англ. A clear conscience is a coat of mail (Чистая совесть, как кольчуга). Clear conscience is a sure card (Чистая совесть ‒ верная карта).
нем. Ehrlich währt am längsten (У честного долгий век).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Diem vesper commendat
Вечар вызначае дзень.
Вечер определяет день.
бел. Не хваліся сеўшы, а хваліся з’еўшы. Не хвалі каня,запрагаючы, а дзеўку ‒ выбіраючы.
рус. Хвали день по вечеру. Вечер покажет, каков был день. Не видав вечера, и хвалиться нечего. Хвали дело к вечеру, а жизнь при смерти. Придёт ночь, так скажем, каков день был. Хвали сон, когда сбудется. Не говори гоп, пока не перескочишь.
фр. Pour vanter un beau jour attends sa fin (Чтобы похвалить хороший день, дождись его конца/вечера).
англ. Before the morning is away praise not the glory of the day (Пока не кончилось утро ‒ не хвали день). Praise a fair day at night (Хвали день вечером).
нем. Man soll den Tag nicht vor dem Abend loben (Не следует хвалить день накануне вечера).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
адлюстрава́ць сов.
1. (от гладкой блестящей поверхности) отрази́ть;
2. (в художественном произведении) отобрази́ть, изобрази́ть, отрази́ть; запечатле́ть;
а. жыццё ў маста́цтве — отобрази́ть (отрази́ть) жизнь в иску́сстве;
3. (показать каким-л. внешним проявлением) вы́разить, отрази́ть;
яго́ твар ~ва́ў гнеў — его́ лицо́ вы́разило гнев
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
загубі́ць сов.
1. (привести к гибели) загуби́ть, погуби́ть; угро́бить;
з. чалаве́ка — загуби́ть (погуби́ть, угро́бить) челове́ка;
2. перен. загуби́ть, погуби́ть; разру́шить;
з. та́лент — загуби́ть тала́нт;
з. жыццё — загуби́ть (погуби́ть, разру́шить) жизнь;
3. (истратить без пользы) потра́тить, загуби́ть;
з. час — потра́тить (загуби́ть) вре́мя
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
радзі́ць
1. несов., в разн. знач. роди́ть; (о растениях — ещё) плодоноси́ть, роди́ть;
угно́еная зямля́ до́бра ро́дзіць — удо́бренная земля́ хорошо́ роди́т;
сад мо́жа р. ко́жны год — сад мо́жет роди́ть (плодоноси́ть) ежего́дно;
2. сов. и несов. (дать, давать жизнь кому-л.) роди́ть; рожда́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пра́здность ж.
1. (качество, свойство) пустата́, -ты́ ж.; ма́рнасць, -ці ж.; бескары́снасць, -ці ж.; бяздзе́йнасць, -ці ж.; незаня́тасць, -ці ж.; см. пра́здный;
2. (праздная жизнь, безделье) бяздзе́йснасць, -ці ж.; (свойственная бездельнику) гультаява́нне, -ння ср., гульта́йства, -ва ср.;
жить в пра́здности гультаява́ць, жыць не працу́ючы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АНТАЦЭРО́ТАВЫЯ ІМХІ́,
антацэратопсіды (Athocerotopsida), клас мохападобных. Уключае 2 сям. — антацэротавыя (4 роды) і натаціласавыя (1 род). Каля 300 відаў. Пашыраны ў трапічных і ва ўмерана цёплых краінах. Першапасяленцы вільготных аголеных глебаў; у тропіках растуць на галінках, лісці і адмерлых раслінах. На Беларусі адзінае сям. антацэротавых з 2 родамі — антацэрас і феацэрас.
Стараж. група імхоў, якія, магчыма, існуюць з верхняга палеазою. Спалучае асобныя прыкметы пячоначнікаў, імхоў, сасудзістых раслін і водарасцяў. Лічыцца прамежкавым звяном паміж астатнімі мохападобнымі і сасудзістымі раслінамі. Прыкметы: неабмежаваны рост спарафіта, наяўнасць пласціністых храматафораў з пірэноідам і тыповых для вышэйшых раслін вусцейкаў у гаметафіта.
Літ.:
Жизнь растений. Т. 4. Мхи. Плауны. Хвощи. Папоротники. Голосеменные растения. М., 1978;
Водоросли, лишайники и мохообразные СССР. М., 1978.
Г.Ф.Рыкоўскі.
т. 1, с. 385
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕ́ЛЫ Віктар Аркадзевіч
(14.1.1904, г. Бярдзічаў, Украіна — 6.3.1983),
кампазітар, педагог, муз. публіцыст. Засл. арт. Беларусі (1955), нар. арт. Расіі (1980). Канд. мастацтвазнаўства (1935). Праф. (1941). Скончыў Маскоўскую кансерваторыю (1929), выкладаў у ёй і Бел. кансерваторыі (1935—52). У 1957—73 гал. рэдактар час. «Музыкальная жизнь». Сярод твораў: вак.-сімф. паэма «Галодны паход» (1931), камерна-інстр. творы, у т. л. 4 санаты для фп., вак. цыклы «Вайна» і «Свяціць заўсёды», музыка да спектакляў драм. тэатра, песні. Звяртаўся да бел. паэзіі (песня «Маленькі лётчык» на верш Я.Купалы «Хлопчык і лётчык»), бел. муз. фальклору (фп. п’есы «Беларускія напевы», «Беларуская калыханка і жартоўная», «Беларуская прэлюдыя»). Дзярж. прэмія СССР 1952.
Літ.:
Корев Ю. Виктор Белый. М., 1962;
В.А.Белый: Очерк жизни и творчества: Статьи: Воспоминания;
Материалы. М., 1987.
т. 3, с. 82
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)