АЛБА́НСКАЯ МО́ВА,

самастойная група індаеўрапейскіх моў. Пашырана ў Албаніі (дзярж. мова), а таксама ў Югаславіі (аўт. край Косава), Італіі, Грэцыі, на Украіне (Адэская і Запарожская вобл.). Мяркуюць, што албанская мова паходзіць ад адной са стараж. палеабалканскіх моў, генетычна найб. блізкая да ілірыйскай, месапскай і фракійскай моў. Мае 2 дыялекты: гегскі (паўн.) і тоскскі (паўд.), на аснове якіх у 19 ст. склалася сучасная літ. мова (у 2 варыянтах). У фанетычнай сістэме 7 галосных і 29 зычных фанем; націск фіксаваны пераважна на перадапошнім складзе. Граматычны лад флектыўна-сінтэтычны з рысамі аналітызму. Першыя пісьмовыя помнікі датуюцца 15 ст. Адзіны алфавіт на лац. аснове створаны ў 1908.

Літ.:

Десницкая А.В. Албанский язык и его диалекты. Л., 1968;

Эйнтрей Г.И. Албанский язык. Л., 1982.

т. 1, с. 233

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БЭРД (Baird) Тадэвуш

(26.7.1928, г. Гродзіск-Мазавецкі, Польшча — 2.9.1981),

польскі кампазітар, прадстаўнік польскага авангардызму. Чл. АМ ГДР (1979). Праф. (1977). Вучыўся ў Дзярж. вышэйшай муз. школе ў Варшаве (1947—51), Варшаўскім ун-це (1948—50). У 1949 засн. (з К.Сяроцкім і Я.Крэнцам) творчую суполку «Група-49». Творчую дзейнасць пачынаў пад уплывам неакласіцызму. З 1956 новую кампазіцыйную тэхніку (серыйная тэхніка, санорыка, пуантылізм) спалучаў з традыцыйнай. Сярод тв.: опера «Заўтра» (муз. драма, 1966); З сімфоніі (1950, 1952, 1969); канцэрты з арк., у т. л. «Журботны» для альта (1975); «Эротыка» для сапрана і арк.; «Эцюд» для «вакальнага арк.», ударных і фп.; Варыяцыі без тэмы; камерна-інстр. і вак. творы. Адзін з заснавальнікаў міжнар. муз. фестываляў «Варшаўская восень» (з 1956). Дзярж. прэміі Польшчы 1951, 1964, 1970.

Н.К.Мазоўка.

т. 3, с. 385

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРЫ́ФЫ,

група буйных птушак атр. драпежных. Каля 20 відаў. Падзяляюць на грыфы сапраўдных (14 відаў у бязлесных гарах і перадгор’ях Афрыкі, Паўд. Еўропы і Азіі) і грыфы амерыканскіх, пашыраных ва ўсіх прыродных зонах Паўн. Амерыкі. Найб. вядомыя грыфы сапраўдныя: чорны (Aegypius monachus), сцярвятнік, сіп белагаловы (гл. Сіпы), барадач; сярод грыфаў амерыканскіх: каралеўскі (Sarcoramphus papa), кондар (Vultur gryphus), кондар каліфарнійскі (Gymnogyps californianus; занесены ў Чырв. кнігу МСАП). На Беларусі выпадкова залётны від грыф чорны.

Даўж. каля 1 м, размах крылаў да 3 м. Галава і шыя голыя або ўкрытыя пухам. Крылы шырокія, доўгія, прыстасаваныя да працяглага лунаючага палёту. Лапы масіўныя, пальцы тоўстыя. Нясуць 1 яйцо. Жывяцца пераважна мярцвячынай. Карысныя як прыродныя санітары. Колькасць рэзка скарачаецца (асабліва ў Еўропе).

т. 5, с. 486

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

КУМУЛЯТЫ́ЎНЫЯ КА́ЗКІ, ланцужковыя казкі,

група нар. казак са спецыфічнымі кампазіцыйнымі і стылявымі асаблівасцямі, найчасцей казак пра жывёл. Трапляюцца ў рус., бел., укр. і інш. фальклоры. Назва ад лац. cumulare — накопліваць, павялічваць. У іх кампазіцыі — шматлікія нарастаючыя паўторы аналагічных ці падобных дзеянняў, якія канчаюцца завяршэннем казачнага ланцуга падзей (адсюль другая назва — ланцужковыя) у адваротным парадку. Звёны казкі далучаюцца або адно за адным, або кожны раз пры далучэнні новага звяна ранейшыя паўтараюцца. Напр., «Галінка і верабей» (вершаваная апрацоўка М.Танка), «Як курачка пеўніка ратавала», «Пшанічны каласок», «Рэпка», «Звяры ў яме» і г.д.

Літ.:

Пропп В.Я. Кумулятивная сказка // Пропп В.Я. Фольклор и действительность. М., 1976;

Лойтер С.М. О жанровой специфике кумулятивной сказки // Проблемы изучения русского устного народного творчества. М., 1979. Вып. 6.

І.У.Саламевіч.

т. 9, с. 20

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

cluster

[ˈklʌstər]

1.

n.

1) гро́нка f., пучо́к -ка́ m.

a cluster of grapes — гро́нка вінагра́ду

a cluster of cherries — пучо́к ві́шняў

2) гру́па, ку́чка f.

a little cluster of houses — мала́я гру́пка дамо́ў

3) рой -ю (пчо́лаў)

4) зьбег зы́чных

2.

v.

1) расьці́ гро́нкамі

2) зьбіра́цца гру́памі, то́ўпіцца; стая́ць нато́ўпам, ці́снуцца, ці́скацца

3) зьбіра́ць у гру́пы або́ пучкі́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

parcel

[ˈpɑ:rsəl]

1.

n.

1) паку́нак, клу́нак -ка m., па́чка f.

2) дзяля́нка f.

a parcel of land (forest) — дзяля́нка зямлі́ (ле́су).

3) гру́па f.; ку́ча, ба́нда f.

a parcel of scamps — ба́нда няго́днікаў

2.

v., -celed, celed or (esp. Brit.) -celled, -celling

1) пакава́ць (у па́чку)

2) to parcel out — дзялі́ць на дзяля́нкі, раздава́ць дзяля́нкі, ча́сткі

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

gang

[gæŋ]

1.

n.

1) ша́йка, ба́нда f.; хэ́ўра f.; клі́ка f.

a gang of thieves — ба́нда зладзе́яў

a political gang — паліты́чная хэ́ўра

2)

а) брыга́да рабо́тнікаў

б) гру́па вя́зьняў

3) кампле́кт прадметаў, прыла́даў

a gang of oars — кампле́кт вёслаў

4) табу́н але́няў або́ бізо́наў

2.

v.i.

1) (together) сябрава́ць, утвара́ць гру́пу

2) напада́ць гру́пай, ба́ндай

•

- gang up on

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

цыкл

(гр. kyklos = круг)

1) сукупнасць узаемазвязаных з’яў, працэсаў, якая складае замкнёны круг развіцця (напр. вытворчы ц., ц. развіцця лічынкі);

2) закончаны рад лекцый, канцэртаў, аб’яднаных агульнай тэмай;

3) шэраг мастацкіх твораў, якія складаюць закончанае цэлае і аб’яднаны агульнай тэматыкай;

4) пэўная група навук (прыродазнаўчых, грамадскіх, тэхнічных).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

эшало́н, ‑а, м.

1. Спец. Частка баявога парадку войск, калі размяшчэнне падраздзяленняў зроблена ў глыбіню ці ўступамі, а не па фронту. На світанні наша разведка данесла, што старыя нямецкія франтавыя ўмацаванні, першага і другога эшалона, пустыя. Машара.

2. Пры паходным перамяшчэнні войска — асобная частка агульнай калоны, якая рухаецца на пэўнай адлегласці ад другой. Калі ў 6 гадзін 30 мінут пачаць адвал ад левага берага першай хвалі дэсанта, то штурмавыя батальёны дывізій першага эшалона прычаляць да таго берага ў 7 гадзін 30 мінут. «Звязда».

3. Чыгуначны састаў, аўтакалона, група самалётаў для масавых перавозак спецыяльнага прызначэння. Эшалон з вугалем. □ Цяпер усе станцыі і пуці забіты ваеннымі эшалонамі, што так паспешліва гналіся на ўсход. Няхай. [Страмілін:] Мы адпраўляем першы эшалон нашых самазвалаў на Волга-Дон. Крапіва.

[Фр. échelon.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

nest​1 [nest] n.

1. гняздо́;

a bird’s nest птушы́нае гняздо́;

a wasps’ nest асі́нае гняздо́

2. прыто́н;

a nest of thieves зладзе́йскі прыто́н;

a nest of vice прыто́н разбэ́шчанасці

3. бацько́ўскі дом; ро́днае гняздо́

4. уту́льны куто́чак; гняздзе́чка

5. гру́па, набо́р аднаро́дных прадме́таў; кампле́кт прадме́таў, што ўстаўля́юцца ў адну́ ўмяшча́льню або адзі́н у адзі́н;

a nest of tables кампле́кт сто́лікаў, які́я ўстаўля́юцца адзі́н у адзі́н

♦

fly/leave the nest пакіда́ць бацько́ўскі дом;

feather one’s nest набіва́ць кішэ́нь; абагача́цца, нажыва́цца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)