дых, ‑у, м.
Разм. Дыханне. Хацелася крыкнуць, але перахапіла дых і адно толькі варухнуліся губы, а слоў ніякіх не атрымалася. Сабаленка.
•••
Адным дыхам (духам) — за адзін раз, вельмі хутка.
Затаіць дых гл. затаіць.
Ні слыху, ні дыху гл. слых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напаў...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая надае значэнне: 1) напалову, папалам з чым‑н., напрыклад: напаўшарсцяны, напаўшаўковы; 2) не зусім, не да канца, напрыклад: напаўмёртвы, напаўсветлы, напаўадчынены; 3) палавіна таго, аб чым гаворыцца ў другой частцы, напрыклад, напаўсфера.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяці...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: 1) які мае пяць адзінак таго, што названа ў другой частцы, напрыклад: пяцівугольны, пяцісценка; 2) які складаецца з пяці адзінак або мерай у пяць якіх‑н. адзінак, напрыклад: пяцігадовы, пяціпавярховы, пяціскладовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаво́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які дзейнічае па сваёй волі, як сам жадае, не лічачыся ні з кім. Самавольныя распараджэнні.
2. Які робіцца без дазволу, самаўпраўна. За самавольна, паход на чыгунку Рыме давялося выслухаць нямала дакорлівых слоў ад камандзіра. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ЗНАЧЭ́ННЕ СЛО́ВА,
адлюстраванне ў слове той ці іншай з’явы рэчаіснасці (прадмета, якасці, дзеяння, стану, адносін). Адрозніваюць грамат. і лексічнае З.с. Граматычнае значэнне (гл. Граматыка) абумоўлівае прыналежнасць слова да пэўнай часціны мовы. У бел. мове граматычнымі з’яўляюцца значэнні роду, ліку, склону, асобы, ладу, часу, стану, трывання і інш., якія выражаюцца пераважна формамі слова, што ўтвараюцца афіксацыяй (гл. Афікс), чаргаваннем гукаў, націскам, суплетывізмам, спалучэннем паўназначнага слова са службовым. Слова можа мець адно або некалькі грамат. значэнняў. Грамат. З.с. выступаюць як абстрактныя, уласцівыя цэлым групам і класам слоў («дом» — назоўнік мужчынскага роду, адз. л., назоўнага склону; гэтыя значэнні агульныя для назоўнікаў «сад», «лес», «мост» і інш.). Лексічнае значэнне (гл. Лексіка) ствараецца суаднесенасцю слова з адпаведным паняццем (што складае ядро лексічнага З.с.). Носьбітам яго з’яўляецца аснова слова (гл. Аснова ў мовазнаўстве). Лексічнае З.с. — індывід., уласцівае толькі дадзенай лексічнай адзінцы. Словы могуць мець і некалькі лексічных значэнняў (полісемія), тады адрозніваюць прамыя і пераносныя З.с. Лексічныя значэнні слоў фіксуюцца ў тлумачальных слоўніках.
А.Я.Баханькоў.
т. 7, с. 100
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АБРЭВІЯТУ́РА
(італьян. abbreviatura ад лац. abbrevio скарачаю),
1) у мове — назоўнік, утвораны шляхам спалучэння некалькіх слоў, якія ўваходзяць у новае часткамі. Абрэвіяцыя (утварэнне абрэвіятуры) як спосаб словаўтварэння пашырылася ў асн. еўрап. мовах на пач. 20 ст., у бел. мове — у 1920-я г. У сучаснай бел. мове паводле структуры вылучаюцца абрэвіятуры: ініцыяльныя (з пачатковых літар — ВНУ або гукаў — ААН), складовыя (з пачатковых частак слоў — сельмаг); змешанага (складова-ініцыяльнага) тыпу; утвораныя з часткі першага слова і канцавой — другога (мапед); з пачатковай часткі і цэлага слова (дзяржзаказ).
2) У музыцы — сімволіка муз. тэксту (спец. знакі, літары, лічбы), якая служыць для спрашчэння або скарачэння нотнага пісьма. Абрэвіятуры спрашчэння абазначаюць паўтарэнне раздзелаў формы твора, элементаў муз. мовы, выканальніцкіх адценняў, паўз, перанясенне гукаў на актаву і больш уверх ці ўніз. Абрэвіятуру скарачэння выкарыстоўваюць у назвах муз. інструментаў, для пазначэння дынамічных і выразных адценняў, выканальніцкіх прыёмаў, а таксама ў назвах муз. тэм і твораў.
Т.Г.Мдывані (музыка).
т. 1, с. 41
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
авія-
(ад лац. avis = птушка)
першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццю «авіяцыйны».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
арніта-
(гр. ornis, -ithos = птушка)
першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццю «птушка».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
астра-
(гр. astron = зорка)
першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «зорка», «зорны».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
астэа-
(гр. osteon = косць)
першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «косць», «касцявы».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)