змяненне частаты (ці даўжыні хвалі) эл.-магн. выпрамянення пры яго распаўсюджванні ў гравітацыйным полі, абумоўленае гравітацыйным запавольваннем часу. Прадказана А.Эйнштэйнам у 1907. Адзін з эксперыментальна пацверджаных эфектаў агульнай адноснасці тэорыі. Гл. таксама Чырвонае зрушэнне.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
катахрэ́за
(гр. katachresis = злоўжыванне)
стылістычны прыём спалучэння супярэчлівых, лагічна несумяшчальных паняццяў, што стварае своеасаблівае сэнсавае адзінства (напр. «чырвонае чарніла», «чорнае золата»).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АНДРЭ́ЕЎСКІ СЦЯГ,
сцяг на карме судна ў расійскім ВМФ. Уведзены ў 1699 Пятром I. Палотнішча з блакітным крыжам па дыяганалі (крыж Андрэя Першазванага) спачатку было трохпалоснае — бела-сіне-чырвонае, потым (з 1709) аднаго з гэтых колераў, з 1865 — белае.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Пашчопка ’дрывотня’, ’месца, дзе рэжуць, колюць, а часам і складаюць дровы’ (Бір.; чырвонае., З нар. сл.). Да па‑ і шчапаць ’шчапаць лучыну’, ’калоць дровы’ (гл.), якое да прасл.ščep‑ (/skoi̯p‑/skei̯p‑Įskip‑). Параўн. роднасныя і.-е. паралелі: літ.skepsnė ’акравак’, skepeta, skepetas ’ануча’, ’хустка’, лат.škepele ’асколак’, ст.-грэч.σκάπτω ’рубаю’, ст.-в.-ням.skaft ’дзіда’ (Фасмер, 4, 503).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акажу́
(фр. acajou, ад індз. acaju = чырвонае дрэва)
дрэва сям. анакардыевых, пашыранае ў тропіках; дае каштоўную драўніну, едкі бальзам, алей і камедзь.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
mahogany
[məˈhɑ:gəni]
n., pl. -nies
1) чырво́нае дрэ́ва (матэрыя́л і дрэ́ва)
2) мэ́бля з чырво́нага дрэ́ва
3) ко́лер чырво́нага дрэ́ва
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
чырвані́цца, ‑ванюся, ‑вонішся, ‑воніцца; незак.
1. Афарбоўвацца ў чырвоны колер. Помніш выбухі, залпы, Чырваніліся далі...Броўка.
2.(1і2ас.неўжыв.). Вылучацца сваім чырвоным колерам. Наперадзе, вельмі блізка, .. стаяў ельнік. На яго зялёнай сцяне чырвонілася асіна і жаўцелі дубы.Чорны.
3.Разм. Запэцквацца ў што‑н. чырвонае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пало́тнішча, ‑а, н.
Вялікі кавалак матэрыялу. Стол для прэзідыума быў накрыты чырвоным палотнішчам.Барашка.Прыняўшы прысягу, Пеця пацалаваў чырвонае палотнішча сцяга і стаў у строй.Сіняўскі./увобразнымужыв.Хораша ўсё гэта выглядае, калі на шэрую зямлю, на лёд ракі і выбоі.. дарогі пасцелецца вялізнае палотнішча іскрыстай снежнай белі!Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыся́га, ‑і, ДМ ‑сязе, ж.
Афіцыйнае ўрачыстае абяцанне захаваць вернасць, выканаць якія‑н. абавязкі; словы такога абяцання. Ваенная прысяга. Даць прысягу. □ Прыняўшы прысягу, Пеця пацалаваў чырвонае палотнішча сцяга і стаў у строй.Сіняўскі.Пачаўся допыт сведак, якіх прывёў да прысягі нейкі невядомы панок.Колас.Выстраіўшы партызан, Рыгор Гарашчэня чытаў прысягу.Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укле́нчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
Стаць на калені, на калена. Цыганкоў з хваляваннем разгарнуў сцяг, перачытаў надпіс, потым укленчыў і пацалаваў ярка-чырвонае палатно.Якімовіч.Старэнькая бабуля падышла да высокага пагорка. Перахрысцілася, потым укленчыла і прыпала вухам да зямлі.Штыхаў.Прафесар устаў, укленчыў адной нагой на крэсла і нізка нахіліўся над картай.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)