Рось ’малы, драбнюткі дожджык, імгла, туман, імжа’ (Нас., Гарэц., Бяльк., Юрч. Вытв., Мат. Маг., Байк. і Некр.; рагач. Мат. Гом.; ПСл, ЛА, 2), ’раса’ (ПСл). Рус. паўд. рось ’імжа, імгла’, ’раса’. Утворана пры дапамозе суф. *‑ь (з адцягненым значэннем) ад раса́ (гл.), магчыма, пры ад’ідэацыі морась (гл.). Сюды ж ёлкыя рось ’імгла’ (чавус., ЛА, 2).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смы́жыць ‘цягнуць; цягацца па свеце, мыкацца’ (Ласт.), ‘гатаваць ежу’ (Жд. 3), ‘курыць’ (Яўс.). Калі прыняць за зыходнае значэнне ‘курыць’, то, хутчэй за ўсё, суадносіцца з прасл. *smyzъ (гл. наступнае слова), што працягвае і.-е. *smū‑gʼ‑/*smeu‑gʼ ‘туман, дым’ (гл. ЭССЯ, 8, 46). Нельга выключыць таксама ўплыў гукапераймальных слоў тыпу цмыг, цмыгаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раста́ць, -та́ну, -та́неш, -та́не; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перайсці ў вадкі стан пад уздзеяннем цяпла.
Снег растаў.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адтаяць, перастаць быць падмёрзлым.
Дарога растала.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Паступова знікнуць; разысціся, рассеяцца.
Гукі песні расталі ў бязмежнай далечыні.
Туман растаў.
4. перан. Прыйсці ў замілаванне; расчуліцца, памякчэць.
Р. ад пахвалы.
|| незак. растава́ць, -таю́, -тае́ш, -тае́; -таём, -таяце́, -таю́ць; -тава́й.
|| наз. растава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Ду́я ’мяцеліца, завіруха’ (Касп.), ду́йка ’мяцеліца з ветрам’ (Касп.). Рус. смал. ду́йка ’тс’ (слова вядома таксама на Урале); параўн. рус. смал. ду́йма ’тс’. Вельмі няпэўным (параўн. словаўтваральны момант) здаецца тэарэтычна магчымае вывядзенне гэтага слова з *duti ’дуць, дзьмуць’. Хутчэй гэта (параўн. геаграфію слова) запазычанне з літ. dujà ’дробны дождж, туман’ (аб літ. слове гл. Фрэнкель, 109).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дыл, дыло́к ’самая мяккая мука пры сеянні, парашок’. Паводле Трубачова (Эт. сл., 5, 200–201), як і рус. дыл ’пыл, якое-н. расцёртае ў парашок рэчыва’, дыль ’мучное, хлебнае, крухмальнае рэчыва ў збожжы’, роднаснае літ. dūlis ’туман, пара’, dùlkė ’пылінка’: да і.-е. *dhū̆‑l‑ (Трубачоў, там жа, не згаджаецца з тлумачэннем Абаева: параўнанне з асец. формамі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
балаця́ны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае адносіны да балота; уласцівы балоту. Цераз лугі, Балацяную твань Лёгка бяжыць, Выгінаючы спіну, Сцежкай знаёмай Люстраная Лань. Хведаровіч. Закругленне ішло па высокім насыпе, .. у канцы якога быў мост цераз лясную балацяную рачулку. Лынькоў. // Які ўзнікае над балотам. Балацяны туман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саладзі́ць, ‑ладжу, ‑лодзіш, ‑лодзіць; незак., што.
1. Рабіць салодкім, падсалоджваць. Бабы ж ля печы завіхаюцца, частай і еетлівай гаворкай рассыпаюцца, цукрам пампушкі салодзяць. Галавач.
2. Прарошчваць зерне для атрымання соладу. Саладзіць жыта. / у перан. ужыв. Ад ракі туман паўзе наўпрасткі, Млявую стому Халадком салодзіць. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
mist
[mɪst]
1.
n.
1) імгла́ f., тума́н -у m.
2) імжа́ f
3) смуга́ f., за́сьціл -у m., тума́н перад вачы́ма (ад сьлёз і пад.), затума́ньваньне n.
Things viewed through the mist of fear — Рэ́чы, ба́чаныя праз смугу́ стра́ху
2.
v.i.
1) імжэ́ць
it is misting — імжы́ць
2) затума́ньвацца
3.
v.t.
затума́ньваць, засьціла́ць тума́ном; засму́жваць
Tears misted her eyes — сьлёзы затума́нілі ёй во́чы
misted window — запаце́лае акно́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
разве́яцца сов.
1. (разнестись в стороны от ветра, дуновения) разве́яться, рассе́яться;
тума́н паступо́ва ~ве́яўся — тума́н постепе́нно рассе́ялся;
2. перен. (о мыслях, настроении и т.п. — пройти, миновать) рассе́яться; разве́яться;
усе́ стра́хі ~ве́яліся — все стра́хи рассе́ялись;
сум ~ве́яўся — грусть рассе́ялась (разве́ялась);
3. перен. (отвлечься, развлечься) рассе́яться, встряхну́ться;
яму́ неабхо́дна р. — ему́ необходи́мо рассе́яться (встряхну́ться);
4. (распуститься, растрепаться на ветру — редко) разве́яться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
diffuse
[dɪˈfju:z]
1.
v.
1) пашыра́ць (-ца), расьсява́ць (-ца)
2) Phys. праніка́ць (шля́хам дыфу́зіі)
2.
adj.
1) расьсе́яны, дыфу́зны (сьвятло́, тума́н)
2) шматсло́ўны, які́ шмат расьця́гвае
a diffuse writer — шматсло́ўны пісьме́ньнік
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)