умо́ўны в разн. знач. усло́вный;
у. знак — усло́вный знак;
у. прыгаво́р — усло́вный пригово́р;
усё, што вы гаво́рыце, ве́льмі ўмо́ўнае — всё, что вы говори́те, о́чень усло́вно;
~ная дэкара́цыя — усло́вная декора́ция;
~нае па́ліва — усло́вное то́пливо;
○ у. рэфле́кс — усло́вный рефле́кс;
у. злу́чнік — грам. усло́вный сою́з;
у. лад — грам. сослага́тельное наклоне́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уры́цца сов.
1. (рылом — о животных) вры́ться, зары́ться;
2. (спрятаться в вырытом углублении или в чём-л. сыпучем) зары́ться;
ён уры́ўся ў се́на і засну́ў — он зары́лся в се́но и засну́л;
3. (с силой врезаться во что-л.) зары́ться;
машы́на ўры́лася ў гразь — маши́на зары́лась в грязь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
відно́ I
1. безл. в знач. сказ. светло́;
на дварэ́ ста́ла зусі́м в. — на дворе́ ста́ло совсе́м светло́;
2. безл. (можно видеть, понять) ви́дно;
з-за пы́лу даро́гі было́ не в. — из-за пы́ли не́ было ви́дно доро́ги;
3. (быть очевидным) ви́дно, заме́тно; я́вствовать;
было́ в., што чалаве́к перажы́ў не́шта ця́жкае — бы́ло ви́дно (заме́тно), что челове́к пе́режи́л что́-то тяжёлое;
з гэ́тага было́ в. — из э́того бы́ло ви́дно (заме́тно, я́вствовало)
відно́ II ср. рассве́т м., заря́ ж.;
мы нія́к не маглі́ дачака́цца відна́ — мы ника́к не могли́ дожда́ться рассве́та;
◊ ад відна́ да відна́ — от зари́ до зари́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
годи́ться несов.
1. быць ва́ртым; быць прыда́тным;
э́та вещь ни на что не годи́тся гэ́тая рэч ніку́ды не ва́рта;
2. (быть подходящим, быть впору) падыхо́дзіць;
э́ти боти́нки мне годя́тся гэ́тыя чараві́кі мне падыхо́дзяць;
3. / так поступа́ть не годи́тся так рабі́ць нядо́бра (нямо́жна, не ва́рта);
◊
никуда́ не годи́тся ніку́ды не гадзі́цца, ніку́ды не ва́рта.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жа́тьсяI несов.
1. (тесниться) ці́снуцца;
2. (ёжиться) ку́рчыцца, сціска́цца;
3. (прижиматься, льнуть) тулі́цца, прыціска́цца, хіну́цца;
4. (мяться, стесняться) разг. му́ляцца;
жа́лся, не зна́я, что отве́тить му́ляўся, не ве́даючы, што адказа́ць;
5. перен. (скупиться) разг. скупі́цца, ці́снуцца, гну́цца;
жмётся, то́чно скря́га ці́снецца (гне́цца), як скна́ра;
6. страд. ці́снуцца, ці́скацца; см. жатьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зае́сть сов., в разн. знач. зае́сці;
волк зае́л ло́шадь во́ўк зае́ў каня́;
меня́ зае́ли комары́ мяне́ зае́лі камары́;
зае́сть приди́рками зае́сці прыдзі́ркамі;
тоска́ зае́ла туга́ зае́ла;
зае́сть лека́рство са́харом зае́сці ляка́рства цу́крам;
кана́т зае́ло безл. кана́т зае́ла;
его́ зае́ло, что она́ растранжи́рила мно́го де́нег безл. яго́ зае́ла, што́ яна́ растранжы́рыла мно́га гро́шай;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прокла́дывать несов., в разн. знач. праклада́ць, пракла́дваць; (перекладывать что, чем — ещё) пераклада́ць, перакла́дваць;
прокла́дывать доро́гу че́рез го́ры праклада́ць (пракла́дваць) даро́гу праз го́ры;
прокла́дывать я́блоки соло́мой праклада́ць (пераклада́ць, перакла́дваць) я́блыкі сало́май;
прокла́дывать курс мор., ав. праклада́ць (пракла́дваць) курс;
прокла́дывать себе́ доро́гу праклада́ць (пракла́дваць) сабе́ даро́гу;
прокла́дывать путь чему́-л. праклада́ць (пракла́дваць) шлях чаму́-не́будзь;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
убива́ть несов.
1. (умерщвлять) забіва́ць;
2. перен. (уничтожать) ні́шчыць, знішча́ць;
3. перен. (глубоко огорчать, приводить в отчаяние) прыбіва́ць, прыгнята́ць, прыво́дзіць у ро́спач; (ошеломлять) ашаламля́ць;
4. перен. (тратить на что-л.) разг. тра́ціць; (издерживать — ещё) расхо́даваць, выдатко́ўваць; (о времени) марнава́ць;
5. (уплотнять, утрамбовывать) разг. убіва́ць, утрамбо́ўваць;
6. (покрывать) карт., разг. біць; см. уби́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Plenus rimarum (Terentius)
Увесь у трэшчынах (г. зн. балбатлівы).
Весь в трещинах (т. е. болтливый).
бел. Свіння скажа бораву, а бораў усяму гораду. Скажы адной курыцы, а яна ўсёй вуліцы. Дзед бабе па сакрэту, а яна ўсяму свету. Сказала кума куме ‒ і пайшло па сяле.
рус. Знала б наседка, узнает и соседка. Дырявая бочка. Весь как есть, с начинкой и потрохами. Скажешь курице, а она всей улице.
фр. Ne crie pas sur les toits ce qu’on t’a confié à l’oreille (Не кричи с крыши обо всём, что тебе доверили на ушко). Secret de comédie/de Polichinelle (Секрет полишинеля).
англ. Ill news travels fast (Дурные новости быстро распространяются).
нем. Was drei wissen, erfahren bald dreißig (Что знают трое, узнают вскоре тридцать).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Fruere vita, dum vivis
Цешся жыццём, пакуль жывеш.
Наслаждайся жизнью, пока живёшь.
бел. Два вякі жыць не будзеш. Тэты свет, як макаў цвет: зранку расцвітае, да вечара ападае. Гуляй, дзяціна: твая гадзіна.
рус. На одного человека не даётся два века. Годы не птица: улетят ‒ не поймаешь. Коси, коса, пока роса; гуляй, сестра, пока молода. Пора, что железо: куй, пока горячо. Ешь, пока рот свеж: завянет ‒ ни на что не взглянет. Годы, как вода: пройдут ‒ не увидишь. Когда играют, тогда и пляши.
фр. Être sur des roses (Наслаждаться всеми благами жизни). Aujourd’hui en chère et demain en bière (Сегодня жив, a завтра в гробу).
англ. No time like the present (Нет времени лучше настоящего).
нем. Nimm das Leben, wie es ist (Бери жизнь, как она есть).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)