Схе́ма ’спрошчаны чарцёж, агульны план, накід’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), схэ́ма ’тс’ (Ласт.). Запазычана праз польскае пасрэдніцтва або непасрэдна з лац. schema ’выгляд, знешнасць, фігура’, што паходзіць з грэч. σχῆμα ’тс’ (Фасмер, 3, 815; ЕСУМ, 5, 490).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

то́чаны

1. прич. то́ченный; см. тачы́ць I;

2. прил., прям., перен. точёный;

~ныя но́жкі сто́ліка — точёные но́жки сто́лика;

~ныя вы́рабы — точёные изде́лия;

~ная фігу́ра — точёная фигу́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ла́стаўка, -і, ДМ -таўцы, мн. -і, -тавак, ж.

1. Пералётная птушка атрада вераб’іных з вузкімі вострымі крыламі, вёрткая і хуткая ў палёце.

Берагавая л.

Белагрудая л.

2. Гімнастычная фігура, пры якой пастава цела нагадвае птушку ў палёце.

3. Ласкавы зварот да асоб жаночага полу.

◊

Першая ластаўка — пра першыя прыкметы з’яўлення чаго-н.

|| прым. ла́стаўчын, -а (да 1 знач.).

Ластаўчына гняздо.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

распя́цце, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. распяць.

2. Крыж з фігурай распятага Хрыста, а таксама фігура распятага Хрыста. Пра тое, што гаспадыня была вельмі набожная, сведчыў доўгі рад ікон з металічным распяццем. Ракітны. Высокі крыж з распяццем хіліўся на бок. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эпі́фара, ‑ы, ж.

Спец. Стылістычная фігура, якая характарызуецца паўтарэннем аднаго і таго ж слова, рытмічных канструкцый, выразаў у канцы вершаваных радкоў або сумежных адрэзкаў мовы, напрыклад: «Ціхі і сіні блішча над хатай Неба прастор. Ціха гайдае ліпа над хатай Лісцяў узор». Багдановіч.

[Ад грэч. epiphóra — паўтарэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

По́стаць 1 ’палоска жыта ці іншай збажыны, занятая адной жняёй у час жніва’ (ТСБМ, Гарэц., Нас., Байк. і Некр., Мядзв., Дзмітр., Др.-Падб., Касп., Бяльк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс.; івац., Хрэст. дыял.; парыц., Янк. Мат.; пін., Кольб.; навагр., Шн., Федар.), ’участак збожжа, скошаны касцом’ (гродз., Мат. АС), ’раскладка снапоў для малацьбы’ (дрыс., ДАБМ, камент., 872), ’наперадзе’ (Кольб.), ’паласа, загон жыта’ (петрык., Мат. Гом.), укр. по́стать ’палоска нівы, занятая адной жняёй’, рус. по́стать ’тс’, ’поле’, ст.-рус., ц.-слав. постать ’доля, частка’, польск. postać ’пастава, форма, фігура, асоба’, дыял. ’шэраг жняцоў у полі’, ст.-польск. postać ’род, пакаленне’, чэш. postat у старэйшым значэнні — ’частка поля, на якім стаіць адзін жнец’, славац. postat ’тс’, славен. pástȃt ’рад работнікаў у полі’, серб. по̀стат/поста̑т ’палоска, рад пры жніве’, балг. по́стат ’паласа, якую жнуць некалькі жняцоў адначасова’. Прасл. *postatь, утворанае ад *postati (гл. стаць) са значэннем выніковасці дзеяння, даслоўна ’тое, што пастаўлена; рад, шэраг’. Паводле Праабражэнскага (2, 113): по‑стать ’шчыльна пакладзенае’), паводле Трубачова (Ремесл. терм., 123–125): *po‑statь ’стаяць нерухома’. Адсюль першапачатковы сінкрэтызм ’асоба, фігура, пастава’ і ’задача, што пастаўлена перад асобай для выканання’, параўн. постаць ’стан, фігура’ і ’паласа (пры жніве)’ (ТС), рус. стать ’пастава’ і по́стать ’участак, які косіцца жняцом за адзін раз’ (Банькоўскі, 2, 715; БЕР, 5, 549).

По́стаць 2 ’стан, фігура’. Гл. папярэдняе слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

slender [ˈslendə] adj.

1. то́нкі; ста́тны, згра́бны;

a slender figure стро́йная, згра́бная фігу́ра

2. бе́дны; сла́бы; мізэ́рны; нязна́чны;

slender means сці́плыя сро́дкі;

a slender chance малавераго́дная магчы́масць;

slender hope сла́бая надзе́я

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

слон, слана́, мн. сланы́, слано́ў, м.

1. Буйная траваядная млекакормячая жывёліна трапічных краін з доўгім хобатам і двума біўнямі.

2. Шахматная фігура, якая можа перамяшчацца на любую колькасць клетак па дыяганалі.

◊

Слана не заўважыць — не бачыць самага важнага, вялікага.

|| памянш.-ласк. сло́нік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).

|| прым. слано́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Вырабы са слановай косці.

○

Слановая хвароба — тое, што і слановасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

дыягра́ма

(гр. diagramma = малюнак, фігура)

графічны малюнак, які наглядна паказвае суадносіны якіх-н. велічынь (напр. д. росту будаўніцтва).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

аманіма́цыя

(ад амонімы)

стылістычная фігура ў паэтыцы, спалучэнне слоў з аднолькавым коранем, але неаднолькавых паводле граматычнай катэгорыі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)