чы́ннасць, ‑і, ж.
1. Кніжн. Дзейнасць. Тым жа часам камсамольская ячэйка і яе сакратар набывалі ў Затонні ўсё большае значэнне, у меру таго, як разгортвалі яны сваю чыннасць. Колас. Першым актам чыннасці вясковых камсамольцаў было зруйнаванне «святога калодзежа». Навуменка.
2. Уласцівасць чыннага (у 2 знач.). Колькі чыннасці, пагляньце, Колькі важнасці ў хадзе! Туфлі рыпаюць пад глянцам: «Прэч з дарогі! Туз ідзе!». Гілевіч. А ў залах тых чынна. Манішкі і фракі. Не верце ў чыннасць! Вось доларам бразнуць — І зноўку на мір наш пачнуцца атакі. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перехвати́ть сов.
1. в разн. знач. перахапі́ць, перахваці́ць; (перенять) пераня́ць;
перехвати́ть коммуника́ции проти́вника воен. перахапі́ць (перахваці́ць) камуніка́цыі праці́ўніка;
перехвати́ть гонцо́в перахапі́ць (перахваці́ць, пераня́ць) ганцо́ў;
перехвати́ть та́лию по́ясом перахапі́ць та́лію по́ясам;
2. (взять взаймы) разг. перахапі́ць, перахваці́ць; пазы́чыць;
перехвати́ть немно́го де́нег перахапі́ць крыху́ гро́шай;
3. (наскоро съесть) разг. перахапі́ць, перахваці́ць; перакусі́ць;
перехвати́ть чего́-л. съестно́го перахапі́ць чаго́-не́будзь з е́жы;
4. (проявить неумеренность) разг. перабра́ць (ме́ру); перахапі́ць, перада́ць;
перехвати́ть че́рез край перабра́ць ме́ру;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
struna
strun|a
ж. струна;
trącać w ~y — перабіраць струны;
~y głosowe анат. галасавыя струны;
trafić w czułą ~ę — закрануць слабы (чуллівы) бок;
przeciągać ~ę — перабраць меру
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
zachować
zachowa|ć
зак.
1. захаваць; зберагчы;
~ć dla siebie — захаваць для сябе;
~ć miarę — ведаць меру;
~ć równowagę — захаваць раўнавагу;
\\j Boże! — крый Божа!; Божа барані!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
па́дла, ‑ы, ж.
1. Труп жывёліны; мярцвячына. Калі звер галодны дарвецца да падлы — да яго падыходзяць бліжэй: не чуе, заняўшыся. Пташнікаў. Гэтыя агідныя звяры [гіены] кормяцца больш усялякай падлаю і рэдка нападаюць на людзей. Маўр.
2. Разм. зневаж. Аб кім‑, чым‑н. вельмі дрэнным. [Антон:] — Яшчэ гэтага толькі нам не хапала, каб псаваць сваё здароўе праз кожную падлу. Машара. Ды перабраў тут дзядзька меру: На слуп узбіўся, на халеру, Ды так аб падлу штурхануўся, Што свет яму перавярнуўся. Колас. // Лаянка, грубы зварот. — Пятрусь, уставай! — гукнула старая на печ. — Уставай, падла ты, тры гадзіны! Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Quidquid est plus quam necesse, possidentes deprimit
Усё, што звыш неабходнага, губіць валадароў.
Всё, что сверх необходимого, губит владеющих.
бел. Усё добра ў меру, а праз лад, то і свінні не ядзяць.
рус. Всякое излишество вредно. Через край нальёшь, через край и пойдёт. От лишнего веселья работа тоскует. Излишняя сладость пуще горечи.
фр. De l’abondance du cœur la bouche parle (От избытка чувств развязывается язык).
англ. Too much pudding will choke the dog (Если собаке дать слишком много пудинга, она поперхнётся).
нем. Alles hat sein Maß (Всему своя мера).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
dopełnić
dopełni|ć
зак.
1. дапоўніць; папоўніць;
to ~ło miarki — гэта перапоўніла меру;
2. czego выканаць;
~ć obietnicy — выканаць абяцанне;
~ć obowiązku — выканаць абавязак;
~ć formalności — выканаць фармальнасці
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
знаць I
1. несов., см. ве́даць;
2. несов. (в лицо) знать;
3. нареч. заме́тно, ви́дно;
з. па сляда́х, што тут прайшо́ў воўк — ви́дно по следа́м, что здесь прошёл волк;
нічо́га не з. — ничего́ не заме́тно;
◊ даць аб сабе́ з. — дать о себе́ знать;
з. ме́ру — знать ме́ру;
з. сваё ме́сца — знать своё ме́сто;
з. не зна́ю — знать не зна́ю;
як зна́еш — как зна́ешь;
не з. спако́ю — не знать поко́я;
з. назубо́к — знать назубо́к;
знай на́шых — знай на́ших;
і го́ра не з. — и го́ря не знать
знаць II ж., ист. знать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Metiri se quemque suo modulo ac pede verum est (Horatius)
Праўда тая, што кожны мерае сябе сваёю меркаю.
Истинно, что каждый меряет себя своею меркою.
бел. Мераць на свой аршын/на свой капыл. Хто сам такі, на другога кладзе знакі.
рус. Мерить на свой аршин. Мерить своим аршином. Кто что сам творит, то и о другом говорит. Каждый судит о других в меру своей испорченности.
фр. Mesurer à son aune (à sa toise). (Мерить на свой аршин/по своему локтю/по своей туазе).
англ. To measure everyone by one’s own yard (Мерить всех на свой аршин).
нем. Man soll nicht alles mit seiner Elle messen (Не следует всё измерять своим локтем).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ступе́нь, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Мера праяўлення якой-н. якасці, дзеяння і пад., параўнальная велічыня чаго-н.
С. падрыхтоўкі да ўборкі ўраджаю.
У значнай ступені.
У нейкай ступені (часткова).
2. перан. Этап у развіцці, здзяйсненні чаго-н.
С. развіцця эканомікі.
3. з парадк. ліч. Разрад, падраздзяленне ў класіфікацыі, структуры чаго-н.
Ордэн Славы і ступені.
Другая с. апёкаў.
4. Навуковая кваліфікацыя ў пэўнай галіне ведаў.
С. кандыдата філалагічных навук.
5. У матэматыцы: здабытак роўных сумножнікаў.
Лік у пятай ступені.
6. Частка састаўной ракеты, якая забяспечвае яе палёт на пэўным участку траекторыі і аддзяляецца пасля выгарання паліва, што знаходзіцца ў ёй.
7. Тое, што і прыступка.
Ступені лесвіцы.
○
Ступені параўнання — у граматыцы: формы якасных прыметнікаў і прыслоўяў, якія выражаюць якасць прадмета безадносна да яго меры (звычайная ступень) або параўнальна большую ці самую высокую меру якасці (вышэйшая і найвышэйшая ступень).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)