«ЗМАГА́РНАЯ ФРА́НЦЫЯ»
(«La France Combattante»),
рух за нац. незалежнасць Францыі супраць ням.-фаш. захопнікаў і вішысцкіх калабарацыяністаў (гл. «Вішы») у час 2-й сусветнай вайны 1939—45. Узначальваў рух Ш. дэ Голь. Прымыкала да антыгітлераўскай кааліцыі. У 1940 наз. «Свабодная Францыя». 24.9.1941 у Лондане быў створаны кіруючы орган «З.Ф.» — Франц. нац. к-т (ФНК). Рух тэрытарыяльна апіраўся на франц. калоніі (Чад, Камерун, Габон і інш.). Меў узбр. сілы і ўдзельнічаў у шэрагу ваен. аперацый. У ліст. 1942 ФНК накіраваў у СССР групу франц. лётчыкаў для сумеснай барацьбы супраць гітлераўцаў (пазней авіяполк «Нармандыя—Нёман»), Прадстаўнікі «З.Ф.» ўваходзілі ў Нац. савет Супраціўлення, створаны ў маі 1943 арг-цыямі Руху Супраціўлення. Пасля высадкі англа-амер. войск у Алжыры (ліст. 1942) і пераезду туды ФНК апошні пераўтвораны ў Франц. к-т нац. вызвалення (ФКНВ), які ў 1943—44 прадстаўляў дзярж. інтарэсы Францыі (афіцыйна прызнаны ўрадамі СССР, ЗША і Вялікабрытаніі). 2.6.1944 ФКНВ перайменаваны ў Часовы ўрад Франц. рэспублікі на чале з дэ Голем. Пасля вызвалення Парыжа (25.8.1944) канчаткова прызнаны вышэйшым органам выканаўчай улады Францыі.
Літ.: Голль Ш. де. Военные мемуары: Пер. с фр. Т. 1—2. М., 1957—60; Смирнов В.П. Движение Сопротивления во Франции в годы второй мировой войны. М., 1974.
т. 7, с. 94
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пройти́сь
1. (пройти) прайсці́; (прогуляться) прайсці́ся;
пойду́ пройду́сь пайду́ прайду́ся;
2. (сделать скользящее движение, пробежаться) разг. прайсці́ся;
пройти́сь по стру́нам гита́ры прайсці́ся па стру́нах гіта́ры;
пройти́сь по ру́кописи прайсці́ся па ру́капісе;
◊
пройти́сь по а́дресу кого́-, чего́-л. (по чьему́-л. а́дресу) прайсці́ся па а́драсе каго́-, чаго́-не́будзь (па чыі́м-не́будзь а́драсе).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шаг м.
1. (движение ногой при ходьбе) крок, род. кро́ку м.;
сде́лать шаг вперёд ступі́ць (зрабі́ць) крок напе́рад;
кру́пные, ме́лкие шаги́ буйны́я, дро́бныя кро́кі;
во́льный шаг во́льны крок;
разме́ренные (ме́рные) шаги́ ме́рныя кро́кі;
отме́рить шага́ми адме́раць кро́камі;
2. (движение пешком) крок, род. кро́ку м.; (поступь) хада́, -ды́ ж.; ступа́, -пы́ ж.;
заме́длить, уско́рить шаг прыці́шыць, паско́рыць крок (хаду́);
ско́рым (бы́стрым) ша́гом шпа́ркім кро́кам (шпа́ркай хадо́й);
ти́хим ша́гом ці́хім кро́кам (ці́хай хадо́й, ступо́й);
3. перен. (действие, поступок) крок, род. кро́ку м.; (мера, мероприятие) за́хад, -ду м.;
ло́жный шаг няпра́вільны крок;
предприня́ть шаги́ зрабі́ць за́хады;
4. техн. шаг, род. ша́гу м.;
◊
в двух шага́х крок ступі́ць; каля́ бо́ка;
на ка́ждом шагу́ што ні крок.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прытрыма́ць сов.
1. (поддерживая, не дать упасть) придержа́ть;
2. (приостановить, замедлить движение) придержа́ть, попридержа́ть, приудержа́ть;
п. ко́ней — придержа́ть (попридержа́ть, приудержа́ть) лошаде́й;
3. (приостановить, отсрочить что-л.) задержа́ть;
абло́жныя дажджы́ ~ма́лі жніво́ — обложны́е дожди́ задержа́ли жа́тву;
4. (приберечь, не пустить в оборот) придержа́ть, попридержа́ть;
п. я́блыкі да вясны́ — придержа́ть (попридержа́ть) я́блоки к весне́;
◊ п. язы́к — придержа́ть язы́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нело́вкий
1. (неискусный) няспры́тны; (неумелый) няўме́лы; (неуклюжий) нязгра́бны; (нескладный) няскла́дны;
нело́вкое движе́ние нязгра́бны рух;
2. (неудобный) няёмкі; нязру́чны, невыго́дны;
лежа́ть в нело́вком положе́нии ляжа́ць у нязру́чнай по́зе;
3. (не меткий, неудачный) няўда́лы, няўда́чны, нятра́пны;
нело́вкий отве́т няўда́лы (няўда́чны) адка́з;
нело́вкий посту́пок няўда́лы (няўда́чны) учы́нак;
4. (стеснительный, затруднительный) няёмкі, цяжкава́ты;
попа́сть в нело́вкое положе́ние тра́піць у няёмкае стано́вішча;
нело́вкое молча́ние няёмкае маўча́нне;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГРЭ́ЧАСКАЯ НАЦЫЯНА́ЛЬНА-ВЫЗВАЛЕ́НЧАЯ РЭВАЛЮ́ЦЫЯ 1821—29,
нацыянальна-вызваленчая вайна грэкаў супраць тур. панавання, у выніку якой утворана самаст. грэч. дзяржава. Падрыхтавана членамі тайнага нац.-вызв. т-ва «Філікі Этэрыя» пад кіраўніцтвам А.Іпсіланці. На 1-м этапе рэвалюцыі (1821—22), якая пачалася з паўстання на Пелапанесе 25.3.1921 (з таго часу 25 сак. адзначаецца як Дзень незалежнасці Грэцыі), вызвалена значная ч. тэр. краіны. 13.1.1822 Нац. сход абвясціў незалежнасць Грэцыі, прыняў часовую канстытуцыю — Эпідаўрскі арганічны статут 1822, выбраў прэзідэнтам краіны К.Маўракардатаса. Летам 1822 грэч. атрады на чале з Т.Калакатронісам разбілі 30-тысячную тур. армію, якая ўварвалася на Пелапанес, а грэч. караблі атакавалі тур. ВМФ і прымусілі яго пакінуць Эгейскае м. На 2-м этапе вайны, у выніку абвастрэння сац. і паліт. супярэчнасцей паміж кіраўнікамі паўстанцаў, адбыліся 2 грамадз. Вайны (1823—24 і 1824—25). На 3-м этапе (1825—27) тур.-егіп. войскі акупіравалі ўсе грэч. вобласці на Пн ад Карынфскага перашыйка. На 4-м, апошнім, этапе (1827—29) Нац. сход у Трэзене ў сак. 1827 прыняў новую канстытуцыю, прэзідэнтам выбраны І.Кападыстрыя, які зрабіў шэраг захадаў па паляпшэнні эканам. становішча краіны, павышэнні баяздольнасці ўзбр. сіл, цэнтралізацыі кіравання. Прадстаўнікі Вялікабрытаніі, Францыі, Расіі падпісалі Лонданскую канвенцыю 1827 аб спыненні грэка-тур. вайны і наданні Грэцыі поўнай унутр. аўтаноміі. Гэта прывяло да Наварынскай бітвы 1827 і рус.-тур. вайны 1828—29. Паводле Адрыянопальскага мірнага дагавора 1829 Турцыя прызнала аўтаномію Грэцыі. У 1830 Грэцыя атрымала незалежнасць. Рэвалюцыю падтрымала грамадскасць многіх краін свету, паўстанцам дапамагалі замежныя добраахвотнікі (сярод іх англ. паэт Дж.Байран).
Літ.:
Арш Г.Л. И.Каподистрия и греческое национально-освободительное движение, 1809—1822 гг. М., 1976.
т. 5, с. 511
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кірава́ць несов.
1. (направлять движение) управля́ть; (лодкой, автомобилем, лошадьми и т.п. — ещё) пра́вить;
2. (осуществлять руководство) руководи́ть; ве́дать; (хозяйничать) распоряжа́ться;
к. наро́днай асве́тай — управля́ть (руководи́ть, ве́дать) наро́дным образова́нием;
3. (государством, страной) руководи́ть; пра́вить, управля́ть;
4. направля́ть;
к. ло́дку на сярэ́дзіну ракі́ — направля́ть ло́дку на середи́ну реки́;
5. перен. (побуждать) дви́гать, руководи́ть;
ім кіру́е пачуццё спага́ды — им дви́жет (руководи́т) чу́вство сострада́ния;
6. грам. управля́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зато́р I, -ру м., в разн. знач. зато́р; (скопление кого-, чего-л., задерживающее движение — ещё) про́бка ж.; (нагромождение льда во время ледохода — ещё) зажо́р;
у галаве́ кало́ны ўтвары́ўся з. — в голове́ коло́нны образова́лся зато́р (образова́лась про́бка);
узарва́ць ~ры лёду на рацэ́ — взорва́ть зато́ры (зажо́ры) льда на реке́;
з. у рабо́це — зато́р в рабо́те
зато́р II, -ру м., спец. (смесь для брожения) зато́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сле́дование ср.
1. (движение) прахо́джанне, -ння ср., рух, род. ру́ху м.; хада́, -ды́ ж., язда́, -ды́ ж.; накірава́нне, -ння ср.;
по пути́ сле́дования по́езда па шляху́ ру́ху цягніка́;
по́езд да́льнего сле́дования цягні́к далёкага накірава́ння;
2. (чему-л.) прытры́мліванне, -ння ср. (чаго); кірава́нне, -ння ср. (чым); насле́даванне, -ння ср. (чаму); слу́ханне, -ння ср. (чаго); выкана́нне, -ння ср. (чаго);
сле́дование пра́вилам прытры́мліванне (выкана́нне) пра́віл; см. сле́довать 2, 3.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рабо́чы I м., сущ. рабо́чий;
р. ад станка́ — рабо́чий от станка́;
падзённы р. — подённый рабо́чий
рабо́чы II прил., в разн. знач. рабо́чий;
р. рух — рабо́чее движе́ние;
р. клас — рабо́чий класс;
~чыя ру́кі — рабо́чие ру́ки;
~чая гіпо́тэза — рабо́чая гипо́теза;
~чая мо́ладзь — рабо́чая молодёжь;
р. час — рабо́чее вре́мя;
р. гарніту́р — рабо́чий костю́м;
○ р. дзень — рабо́чий день;
~чая сі́ла — рабо́чая си́ла;
◊ у ~чым пара́дку — в рабо́чем поря́дке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)