разгневаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад разгневаць.

2. у знач. прым. Які знаходзіцца ў стане гневу. Міколка з дзедам, не кідаючыся дужа ў спрэчкі, адразу ж падаліся вон з вагона, далей ад разгневанай маці. Лынькоў. // Які выяўляе гнеў. — Забойцы, ірады, што вы робіце! — крычала разгневаным голасам старая маці. Дамашэвіч. [Язэп] бачыў злосныя, разгневаныя вочы жанчын і разумеў, што ніякая сіла не можа ўжо спыніць іх. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

таежны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да тайгі, з’яўляецца тайгой. Таежны лес. // Які знаходзіцца, размешчаны ў тайзе. Таежны пасёлак. ▪ Бяжыць, уцякае ад .. [тайгі] сталёвая лента, дзе-нідзе пераскочыць цераз таежную рэчку. Васілевіч. // Які жыве ў тайзе; працуе ў тайзе. Таежны паляўнічы. ▪ У нанайцаў няма ні палёў, ні садоў, ловяць рыбу яны, б’юць таежных звяроў. Дубоўка.

2. Уласцівы тайзе, яе жыхарам. Таемныя звычаі. Таежнае жыццё.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

удава, ‑ы; удовы, удоў; ж.

Жанчына, якая не выйшла замуж пасля смерці мужа. Водгук на чужое гора жыў у .. сэрцы [бабкі Мар’і], бо і сама яна многа зазнала гэтага гора на сваім вяку, рана застаўшыся ўдавою з малымі дзецьмі. Колас. Мужа кулі скасілі — затужыла ўдава: Спаць яму ў магіле — Ёй дзяцей гадаваць. Непачаловіч.

•••

Саламяная ўдава (жарт.) — жанчына, якая знаходзіцца ў часовай разлуцы з мужам (пераклад ням. Strohwitwe).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

gedéihen

* vi (s)

1) (до́бра) расці́; разві- ва́цца

2) мець (вялі́кі) по́спех; квітне́ць

wie weit ist die Sáche gedíehen? — у які́м ста́не знахо́дзіцца спра́ва?

die Verhándlungen sind weit gedíehen — перамо́вы прахо́дзяць паспяхо́ва

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

vórder

a (ужываецца толькі ў поўных формах)

1) пярэ́дні, які́ знахо́дзіцца спе́раду; перадавы́ (напр., пра акоп)

die ~en Zähne — пярэ́днія зу́бы

er steht in ~er Líni¦e — ён стаі́ць у пе́ршых рада́х

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

дагнаць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Параўняцца з тым, хто рухаецца і знаходзіцца наперадзе, нагнаць.

    • Д. уцекача.
    • Д. перадавікоў (пераноснае значэнне).

  2. каго-што да каго-чаго. Гонячы, прымусіць лайсці куды-н., да якога-н. месца.

    • Д. кароў да лесу.
    • Д. баразну да канца.

  3. што да наго. Дасягнуць якіх-н. паказчыкаў.

    • Д. выпрацоўку да дзвюх норм за змену.

  4. Падагнаць, наладзіць як трэба.

    • Д. касу.

  5. што да чаго. Увагнаць што-н. да канца.

    • Д. цвік да самай плешкі.

|| незакончанае трыванне: даганяць.

|| назоўнік: дагонка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

дзікі прыметнік

  1. Які знаходзіцца на першабытнай стадыі развіцця (пра людзей), некультываваны (пра расліны), не прыручаны (пра жывёл).

    • Дзікія плямёны.
    • Дзікая яблыня.
    • Дзікая качка.

  2. Незаселены, неабжыты.

    • Д. кут.

  3. Неўтаймаваны, шалёны.

    • У душы яго кіпеў д. гнеў.

  4. Люты, зверскі.

    • Дзікая расправа.
    • Дзікае забойства.

  5. Нелюдзімы, які дзічыцца, пазбягае людзей.

  6. Не звязаны ні з якімі арганізацыямі, які дзейнічае самастойна (размоўнае).

    • Дзікая арцель.
    • Д. пляж.
    • Адпачываць дзікім способам (не па пуцёўцы).

Дзікае мяса (размоўнае) — пабочная нарасць на ранах, якія доўга не зажываюць.

|| назоўнік: дзікасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

паветра назоўнік | ніякі род

Сумесь газаў, якая складае атмасферу Зямлі.

  • Чыстае п.
  • Бываць на паветры (хадзіць на прагулку).
  • Дыхаць паветрам чаго-н. (пераноснае значэнне: пранікнуцца ўражаннем ад чаго-н.).
  • На вольным паветры (у садзе, за горадам, не ў закрытым памяшканні).
  • Вісець у паветры (пераноснае значэнне: знаходзіцца ў няпэўным становішчы).
  • Узляцець у п. (узарвацца).
  • Паветра! (каманда ў знач.: трывога, паявіўся варожы самалёт).
  • Бой у паветры.

|| прыметнік: паветраны.

  • Паветраныя войны.
  • П. мост (авіяцыйная лінія з перавалачнымі аэрадромамі і навігацыйным абсталяваннем).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

каса​1 назоўнік | жаночы род

  1. Скрынка, шафа для захоўвання грошай, каштоўных папер, а таксама памяшканне, установа, дзе праводзяцца грашовыя аперацыі.

    • Дастаць грошы з касы.
    • Магазінная к.

  2. Наяўныя грошы ўстановы, прадпрыемства.

    • Здаць касу.

  3. Апарат, на якім адціскаюцца талоны з указаннем атрыманай сумы, а таксама кабінка, месца, дзе знаходзіцца гэты апарат і работнік, які абслугоўвае гэты апарат.

    • Выбіць у касе булку хлеба.
    • Тэатральная к. працуе з 14 гадзін.

  4. У друкарскай справе: скрынка з наборам друкарскага шрыфту.

    • Наборная к.

|| прыметнік: касавы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

свабода назоўнік | жаночы род

  1. У філасофіі: магчымасць праяўлення суб’ектам сваёй волі на аснове пазнання законаў развіцця прыроды і грамадства.

    • Суадносіны свабоды і неабходнасці.

  2. Незалежнасць, адсутнасць абмежаванняў, якія звязваюць грамадска-палітычнае жыццё і дзейнасць якога-н. класа, усяго грамадства або яго членаў.

    • Барацьбіты за свабоду народа.
    • С. слова.
    • С. выбару веравызнання.

  3. Увогуле — адсутнасць якіх-н. абмежаванняў у чым-н.

    • Даць больш свабоды моладзі ў арганізацыі свайго адпачынку.

  4. Стан таго, хто не знаходзіцца ў заключэнні, у няволі.

    • Выпусціць на свабоду.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)