імпанава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; незак., каму-чаму.
Адпавядаць чыім‑н. патрабаванням, густам, настроям; выклікаць павагу, давер’е; падабацца. Старшыні ж імпанавала агульная ўвага прысутных, і ён не саромеўся прыняць адпаведныя свайму чыну тон, позу і настрой. Гартны.
[Ад лац. imponere — укладваць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мя́мля, ‑і, ДМ ‑ю, Т ‑ем, м.; ДМ ‑і, Т ‑яй (‑яю), ж.
Разм. Той, хто мямліць; вялы, нерашучы чалавек. Прыйшлося ўмовы сацспаборніцтва чытаць. А каму чытаць? Тут жа мямлі якой не даручыш. Пянкрат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пабо́і, ‑бояў; адз. няма.
Удары, якія наносяцца каму‑н. Твар, яшчэ амаль дзіцячы, быў у крыві і распух ад пабояў. Мележ. // Сляды ад гэтых удараў. На целе відаць пабоі. □ Раздзелі Міколку, цёплай вадой пабоі змачылі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патура́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Паблажліва, нястрога адносіцца да каго‑, чаго‑н., рабіць паблажку каму‑, чаму‑н. Змалку песцілі хлапчука, а потым патуралі яго свавольству. Гроднеў. — Але я ніколі, — голас Апейкі пацвярдзеў, — не патураў ворагу. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэ́фства, ‑а, н.
1. Выкананне абавязкаў шэфа (у 1 знач.).
2. Грамадская дзейнасць па аказанню пастаяннай таварыскай, культурнай, вытворчай і пад. дапамогі каму‑н. Дзеці вядуць пошук невядомых герояў, бяруць шэфства над сем’ямі загінуўшых воінаў. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратрубі́ць сов., в разн. знач. протруби́ть;
п. трыво́гу — протруби́ть трево́гу;
уве́сь ве́чар ~бі́ў адзі́н маты́ў — весь ве́чер протруби́л оди́н моти́в;
◊ п. ву́шы — (каму) протруби́ть у́ши (кому)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
інтры́га
(фр. intrigue, ад лац. intricare = заблытваць)
1) скрытыя непрыстойныя дзеянні з мэтай нашкодзіць каму-н.; нагаворы, падкопы;
2) развіццё дзеяння і спосаб яго арганізацыі ў літаратурным творы пры дапамозе складаных перыпетый.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
цана́ ж., прям., перен. цена́;
ро́знічныя цэ́ны — ро́зничные це́ны;
зніжэ́нне цэн — сниже́ние цен;
хіста́нне цэн — колеба́ние цен;
цвёрдая ц. — твёрдая цена́;
збіць ~ну́ — сбить це́ну;
ц. вытво́рчасці — цена́ произво́дства;
~но́ю ўпа́ртай пра́цы — цено́ю упо́рного труда́;
ц. дру́жбы — цена́ дру́жбы;
○ стра́тныя цэ́ны — бро́совые це́ны;
◊ дараго́й ~но́й — дорого́й цено́й;
любо́й ~но́й — любо́й цено́й;
~ны́ няма́ — (каму, чаму) цены́ нет (кому, чему);
ве́даць ~ну́ — (каму, чаму) знать це́ну (кому, чему);
загну́ць (залама́ць, загарадзі́ць) ~ну́ — заломи́ть це́ну;
грош ц. — (каму, чаму) грош цена́ (кому, чему);
нагна́ць (набі́ць) ~ну́ — наби́ть це́ну
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ге́ній, ‑я. м.
1. Самая высокая ступень творчай адаронасці, таленавітасці чалавека ў якой‑н. сферы дзейнасці. Смеласць і мужнасць рускіх войск і партызанаў, геній палкаводца Кутузава выратавалі Расію. «Беларусь».
2. Чалавек, надзелены такой адаронасцю. Ленін — геній рэвалюцыі.
3. У старажытнарымскай міфалогіі — дух-заступнік, які кіруе дзеяннямі і думкамі чалавека на працягу ўсяго яго жыцця.
•••
Добры геній чый — пра чалавека, які аказвае на каго‑н. дабратворны ўплыў, прыносіць каму‑н. карысць.
Злы геній чый — пра чалавека, які аказвае на каго‑н. дрэнны ўплыў, прыносіць каму‑н. шкоду, зло.
[Лац. genius.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арыентава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.
1. Даваць магчымасць вызначыць сваё становішча на мясцовасці або кірунак свайго руху. // Надаваць патрэбны кірунак (карце, прыладзе і пад.) адносна напрамкаў свету. Арыентаваць касмічны лятальны апарат.
2. перан. Памагаць каму‑н. разабрацца ў чым‑н. Арыентаваць у пытаннях палітыкі.
3. перан.; на каго-што. Ставіць перад кім‑, чым‑н. пэўную мэту, задачу; указваць каму‑н. кірунак далейшай дзейнасці. Выказванне Янкі Купалы пра зборнік «На этапах» арыентавала даследчыкаў уважліва і чула адносіцца да твораў заходнебеларускага паэта [Максіма Танка]. У. Калеснік.
[Ад фр. orienter.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)