а́пекс

(лац. арех = вяршыня)

1) астр. пункт нябеснай сферы, у напрамку да якога рухаецца Сонечная сістэма;

2) анат. кончык языка;

3) верхавінкавая частка сцябла або кораня расліны.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

сіла́ба-то́ніка

(ад гр. syllabe = склад + тоніка)

сістэма вершаскладання, заснаваная на захаванні пэўнай колькасці складоў у вершаваным радку пры правільным чаргаванні ў ім націскных і ненаціскных складоў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

трансмі́сія

(лац. transmissio = перасылка, перадача)

1) сістэма для перадачы вярчэння ад рухавіка да станкоў або іншых механізмаў;

2) перадаванне хвароб галоўным чынам праз насякомых (мух, камароў, маскітаў).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тэйлары́зм

[ад англ. F. Taylor = прозвішча амер. інжынера (1856—1915)]

сістэма арганізацыі працы на прадпрыемствах, заснаваная на рацыяналізацыі вытворчасці, павелічэнні эфектыўнасці выкарыстання тэхнікі, павышэнні інтэнсіўнасці працы рабочых.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фіна́нсы

(фр. finances, ад лац. finantia = даход)

1) грашовыя сродкі, якія маюцца ў распараджэнні дзяржавы, а таксама сістэма іх фарміравання і выкарыстання;

2) разм. грошы, грашовыя сродкі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

халіфа́т

(ад халіф)

1) сістэма мусульманскага феадальнага кіравання, пры якой халіф спалучаў свецкую ўладу з духоўнай;

2) феадальная дзяржава, створаная ў выніку арабскага заваявання, якую ўзначальваў халіф.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ка́ртка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Прамавугольны лісток паперы або кардону для запісу якіх-н. звестак.

Каталожная к.

Лічбы на картках.

2. Фатаграфічны здымак (разм.).

К. для пасведчання.

3. Пасведчанне, уліковы дакумент і пад. ў выглядзе невялікага ліста цвёрдай паперы.

Уліковая к.

Візітная к.

○

Банкаўская плацежная картка — плацежны інструмент, які забяспечвае доступ да банкаўскага рахунку і правядзенне безнаяўных плацяжоў за тавары і паслугі, атрыманне наяўных грашовых сродкаў і ажыццяўленне іншых аперацый.

|| памянш. ка́ртачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. ка́ртачны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

Картачная сістэма.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

со́нечны, -ая, -ае.

1. гл. сонца.

2. Які грунтуецца на скарыстанні энергіі Сонца.

С. рухавік.

3. 3 яркім святлом сонца.

Сонечнае надвор’е.

С. бок кватэры (які выходзіць на поўдзень).

4. перан. Радасны, шчаслівы.

Сонечная ўсмешка.

○

Сонечная ванна — праграванне цела сонечным цяплом на адкрытым паветры.

Сонечная сістэма — сукупнасць нябесных цел, якая складаецца з Сонца і планет, што рухаюцца вакол яго.

Сонечнае спляценне — спляценне сімпатычных нерваў, размешчанае па паверхні брушной аорты.

Сонечны гадзіннік — гадзіннік, які складаецца з цыферблата і вертыкальнага стрыжня, што кідае на цыферблат цень, паказваючы час.

Сонечны ўдар — хваравіты цяжкі стан, які ўзнікае ў выніку перагрэву на сонцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

АРЫСТА́РХ САМО́СКІ

(Aristarchos Samios; каля 320 — каля 250 да нашай эры),

старажытнагрэчаскі астраном. Першы выказаў ідэю геліяцэнтрызму (гл. Геліяцэнтрычная сістэма свету). Вучыў, што Зямля рухаецца вакол Сонца і верціцца вакол сваёй восі, а Сонца і зоркі нерухомыя. Быў абвінавачаны ў бязбожнасці і выгнаны з Афінаў. Аўтар трактата «Пра памеры і адлегласці Сонца і Месяца».

т. 2, с. 8

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«АТЛАНТЫ́ЧНЫ ВАЛ»,

сістэма доўгатэрміновых ваенных умацаванняў, створаных Германіяй у 1940—44 уздоўж еўрап. ўзбярэжжа ад Даніі да Іспаніі (даўж. больш за 4 тыс. км, буд-ва не было завершана). Уяўляў сабой лінейную (без эшаланіравання ўглыб) сістэму абарончых збудаванняў са слаба ўмацаванымі ўчасткамі. Быў прарваны англа-амер. войскамі ў чэрв. 1944 пры высадцы ў Нармандыі.

т. 2, с. 73

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)