Прыпа́дзісты1, прыпа́дістая ’аб зямлі — неўраджайнае поле з мноствам ям’ (Выг. дыс.). Рус.смал., цвяр.припа́дливый ’зацвярдзелы (пра зямлю, глебу)’, кур.припа́дный ’тс’. Да прыпада́ь1 (гл.) у значэнні ’шчыльна прылягаць’, параўн. таксама прыпадзь2 (гл.).
Прэнт ’металічны прут; арматурнае жалеза’ (ТСБМ, Янк. 1, Бір. Дзярж., Жд., Сл. ПЗБ), прэнт ’качарга’ (Сіг.), ’шворан’ (Мат. Гом.), ’жалезны шпень, які падтрымлівае каптур над камінкам’ (івац., Нар. сл.), ’драўляная частка плуга’ (Выг.), ’мера паверхні (зямлі)’ (Бес.). З польск.pręt ’прут’. Гл. таксама прут, якое, відаць, паўплывала на развіццё семантыкі запазычанага прэнт.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́чышча ’паглыбленне на паверхні зямлі, па якім цячэ рака’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), рэ́чыца ’старое рэчышча’ (ЛА, 2), рачы́шча ’тс’ (чэрв., Сл. ПЗБ), ро́чышча ’месца, дзе цякла рака’ (Яшк.). Укр.річище, польск.rzeczysko, в.-луж.rěčišćo, rěčnišćo, чэш.řečiště, славацк.riečište ’рэчышча’, балг.рѐчище ’тс’. Прасл.*rečišče. Ад рака (гл.), як багнішча < багна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Bestéllung
f -, -en
1) даручэ́нне; зака́з
auf ~ — на зака́з
éine ~ máchen — зрабі́ць зака́з
2) даста́ўка, разно́ска (пісьмаў)
3) урабле́нне (зямлі)
4) назначэ́нне (zu D – кім-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
крыні́ца, -ы, мн. -ы, -ні́ц, ж.
1. Натуральны выхад падземных вод на паверхню зямлі, а таксама вадаём, які ўтварыўся на месцы выхаду падземных натуральных вод.
Прынесці вады з крыніцы.
2.перан., чаго. Тое, што дае пачатак чаму-н., служыць асновай для чаго-н.
К. святла.
К. дабра.
3. Пісьмовыя помнікі, дакументы, на аснове якіх пішуцца навуковыя даследаванні (спец.).
Мовазнаўчыя крыніцы.
◊
Біць крыніцай — бурна развівацца, квітнець.
Жывая крыніца — пра тое, што існуе ў сваім першапачатковым, натуральным стане.
|| прым.крыні́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сад, -а і -у, М -дзе, мн. сады́, -о́ў, м.
1. -у. Участак зямлі, засаджаны дрэвамі, кустамі, кветкамі.
Пасадзіць с.
2. -а. Тое, што і дзіцячы сад.
Забраць з сада дзяцей.
○
Батанічны сад — сад, у якім з навуковай мэтай вырошчваюць розныя расліны.
Дзіцячы сад — выхаваўчая ўстанова для дзяцей дашкольнага ўзросту.
Зімні сад — спецыяльнае цёплае, зашклёнае памяшканне для вырошчвання кветак, раслін; аранжарэя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Прыгодны для ворыва, пасеву сельскагаспадарчых культур; на якім сеюць або пасеяны такія культуры. Дзе-нідзе паміж лясоў і зараснікаў былі раскінуты лапінкі ворнай зямлі.«Беларусь».// Які мае адносіны да ворыва. Ворны слой.
2. Прызначаны для ворыва. Верныя прылады.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аплёваны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад апляваць; тое, што і апляваны.
2.узнач.прым. Зганьбаваны, пагарджаны. Ідуць хадою непакорных Пад сцяг апошняй барацьбы Усе пасынкі стагоддзяў чорных, Аплёванай зямлі рабы.Хадыка.
•••
Як аплёваны — пра чалавека, якога незаслужана зняважылі, абняславілі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гіпо́тэза, ‑ы, ж.
Прапанаванае для тлумачэння якіх‑н. з’яў навуковае меркаванне, ісціннасць якога яшчэ не даказана доследным шляхам. Гіпотэза аб касмічных гасцях Зямлі хвалявала калісь многіх вучоных і даследчыкаў, выклікала гарачую дыскусію. А потым паступова на яе забыліся.Шыцік.// Усякае меркаванне, дапушчэнне, здагадка.
[Ад грэч. hypóthesis — меркаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́шмарга, ‑і, ДМ ‑рзе, ж.
Вузел са свабоднай пятлёй, завязаны адным канцом. [Сівы чалавек] сядзеў на зямлі, камячыў доўгімі нервовымі пальцамі зашмаргі заплечнага мяшка і перакладаў гутарку Сапарава з румынамі.Хомчанка.Жанчыніны пальцы ніяк, здаецца, не могуць управіцца з зашмаргамі шаўковых шнуркоў накідкі.Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)