to się nie daje obliczyć się — гэтага нельга разлічыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
сча́хнуцьразм.
1. (змарнець) verkümmern vi (s), dahínsiechen vi (s), dahínschwinden*vi (s);
сча́хнуць ад марко́ты sich vor Séhnsucht verzéhren, vor Séhnsucht vergéhen* (па кім-н., чым-н. nach D);
2. (зрабіцца хворым, схуднецьі г. д.) krank wérden, ábmagern vi (s); versíegen vi (s) (пра сілы)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
выкарыста́ннен.Áusnützung f -, Áusnutzung f -, Nútzung f -; Nútzbarmachung f - (прымяненне); Verwéndung f -, Ánwendung f -, Áuswertung f -, -en (засваенне); Verwértung f -, Áuswertung f -, -en (вытворчых магутнасцяў);
выкарыста́нне а́тамнай эне́ргіі Nútzung der Kérnenergie;
выкарыста́нне до́сведуÁuswertung [Nútzung] der Erfáhrungen;
выкарыста́нне зямлі́ Bódennutzung f -;
выкарыста́нне працо́ўнай сі́лыÉinsatz der Árbeitskräfte
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
не става́ць nicht lángen, nicht áusreichen; féhlen vi (адсутнічаць);
2.безас. (мець магчымасці, сілы) fähig sein, im Stánde [imstánde] sein (etw. zu tun);
мне не стае́ ча́су es fehlt [mángelt] mir an Zeit;
◊
ко́лькі стае́ мо́цы mit áller Kraft
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
а́рмія
(фр. armée, ад лац. armatus = узброены)
1) сукупнасць узброеных сіл дзяржавы;
2) сухапутныя ўзброеныя сілы ў адрозненне ад марскіх і паветраных;
3) злучэнне з некалькіх корпусаў або дывізій, прызначанае для вядзення ваенных аперацый (напр. танкавая а.);
4) перан. вялікая колькасць людзей, аб’яднаных агульнай справай (працоўная а.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
почёмнареч.
1.(по какой цене) разг. пачы́м;
2.(на основании чего-л. — только в соединении с глаголом знать) прост. адку́ль;
почём я зна́ю адку́ль я ве́даю;
◊
почём знать хто ве́дае;
почём зря не зважа́ючы ні на што; (бить и т. п.) ваўсю́, з усёй сі́лы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ско́мліць ‘нудзець, енчыць, ныць’ (Сл. рэг. лекс.; зэльв., Нар. лекс.), скі́млыты ‘цішком плакаць ад крыўды’ (драг., Нар. словатв.), скомлы́ты, скы́млыты ‘скуголіць, енчыць ад непапраўнага гора’ (пін., Нар. лекс.; драг., З нар. сл.). Параўн. укр.скі́млити ‘ныць; ціха жаласна плакаць’, рус.-ц.-слав.скомълати ‘бурчаць’, рус.дыял.скомли́ть ‘тс’, польск.skomleć ‘скавытаць, скуголіць, канькаць’, чэш.skomliti ‘быць’, в.-луж.skomlić ‘бурчаць’, н.-луж.skomliś ‘скавытаць, бурчаць’, славен.skomljati ‘стагнаць, скардзіцца; нудзіцца . Прасл.*skomъliti, хутчэй за ўсё, гукапераймальнага паходжання. Можа быць звязана з скома ‘аскома’, скоміць ‘скрыпець’ (гл.), параўн. Праабражэнскі, 2, 304–305; Ільінскі, ИОРЯС, 23, 2, 243; Фасмер, 3, 649. Іншыя меркаванні гл. Бязлай, 3, 245 (праз рухомае s‑ зводзіць да рус.комить ‘сціскаць’ і далей да роднаснага літ.kamúoti ‘мучыць, пазбаўляць сілы’), Шустар-Шэўц, 1292–1293 (звязвае з *komarъ, гл. камар), Махэк₂, 547 (кантамінацыя асноў *skol‑, што да літ.skãlyti ‘завываць’ і *skom‑, гл. скома), да якога далучаецца ЕСУМ, 5, 273.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АРША́НСКАЯ БІ́ТВА 1564,
адбылася пад Оршай у канцы студз. ці пач.лют. паміж авангардам войска Маск. дзяржавы на чале з ваяводам П.Сярэбраным і атрадам войска ВКЛ на чале з Ф.Кмітам-Чарнабыльскім і Ю.Осцікавічам у ходзе Інфлянцкай вайны 1558—82. Групоўка рус. войска (паводле М.Стрыйкоўскага, 50 тыс.чал.) паспешна адступіла: яе камандаванне палічыла, што ў бой уступілі асн.сілыВКЛ, якія нанеслі паражэнне другой групоўцы рус. войск у Ульскай бітве 1564. У выніку гэтай бітвы і бітвы на Уле на 1-м этапе вайны была адноўлена ваен. раўнавага паміж ВКЛ і Маскоўскай дзяржавай.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АНТЫСЕ́ПТЫКА
(ад анты... + грэч. sēptikos гніласны),
комплекс лячэбна-прафілактычных мерапрыемстваў, накіраваных на знішчэнне патагенных мікробаў у пашкоджаных тканках або арганізме ў цэлым, на папярэджанне або ліквідацыю інфекц. запаленчага працэсу. Пры мясцовай антысептыцы антысептычныя сродкі ўплываюць непасрэдна на інфекцыю ў ране, пры агульнай лек. рэчывы дзейнічаюць праз кроў.
У практыцы выкарыстоўваюць мех. (хірург. апрацоўка раны), фіз. (гіграскапічная павязка, ультрагук, ультрафіялетавыя прамяні), хім. (хлорзамяшчальныя злучэнні, к-ты, шчолачы, спірты і інш. рэчывы, якія знішчаюць ці стрымліваюць развіццё мікробаў, актывізуюць ахоўныя сілы арганізма і фагацытоз), біял. (антыбіётыкі, бактэрыяфагі) і спалучаныя метады антысептыкі. У хірург. практыку антысептыку ўпершыню ўвёў англ. хірург Дж.Лістэр (1867).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БОГАСТВАРА́ЛЬНІЦТВА,
філасофска-этычная плынь у Расіі ў 1910-я г., якая імкнулася спалучыць навук. сацыялізм з рэлігіяй. Яе прадстаўнікі (А.В.Луначарскі, У.А.Базараў, П.С.Юшкевіч, часткова М.Горкі і інш.) мелі на мэце абгрунтаваць неабходнасць стварэння новай «пралетарскай рэлігіі» без Бога, што фактычна зводзілася да абагаўлення калектыву і прагрэсу, якія павінны абуджаць у чалавека «складанае творчае пачуццё веры ў свае сілы, надзею на перамогу любові да жыцця» і дзейсна звязаць ідэал з рэчаіснасцю. Плынь не мела шырокай падтрымкі і да пач. 1-й сусв. вайны (1914) перастала існаваць.
Літ.:
Короткая Т.П. Религиозная философия в Белоруссии начала XX в.: Критич. анализ. Мн., 1983.