3) бяз сма́ку(пра е́жу), без вастрыні́, на́ціску (пра прамо́ву, арты́кул)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
прыкра́са, ‑ы, ж.
1.часцеймн. (прыкра́сы, ‑рас). Аздоба, упрыгожанне. У архітэктуры будынкаў, што ўзведзены каля станцыі, нам падабаецца прастата, — ніякіх непатрэбных прыкрас.Мележ.Яны [старэйшыя] за працай грамадзянскай самі, Яны ўмеюць бачыць не прыкрасы, А прыгажосць сапраўднейшую часу.Лось.//перан. Перабольшанне, выдумка ў апавяданні, пераказванні. [Косцік] расказваў без лішняй прыкрасы, Як мост узрывалі яны, Як з копкаю разам прыпасы Стаўлялі на плыт патайны.Колас.— Пра бізун я так, для прыкрасы, — кінуў Збан.Шашкоў.
2. Тое, што дабаўляецца ў ежу для каларыйнасці або смаку (мяса, тлушч, пахучыя прыправы і пад.); закраса.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́нкасцьж.
1. Dünne f -; Dünnheit f -, -en; Féinheit f - (нітак, матэрыіі г. д.); Schlánkheit f - (фігура); Verféinerung f - (смаку);
2.перан. Féinheit f -, -en; Finésse f -, -n;
да то́нкасці aufs Genáueste;
ве́даць да то́нкасцяў sich bis ins Kléinste áuskennen* (што-н. in D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Медуні́ца1, мядуні́ца; мядуні́шнік ’шчамяліца няясная, Pulmonaria obscura Dum. (віц., Кіс.; свісл., Сл. ПЗБ; Бяльк.), рус.смал., наўг.медуни́чник, сіб.меду́нка, укр.меду́нка, польск.miodunka, miodynka, серб.-харв.меду́нак, медуњак, меду̀ника, меду̀ница, балг.медуни́ка, палес.медуні́ца ’зябер, Galeopsis L.’ (ТС), рус.паўн.медуни́чник, медуни́ца ’тс’; медуні́ца ’спірэя вербалістая, Spiraea salicifolia L.’ (віц., Кіс.; Грыг., ТСБМ, Дэмб.), мяду́ніца ’спірэя вязавая, Spiraea ulmaria L.’ (Касп.), рус.валаг., наўг., смал.медуни́ца, серб.-харв.меду̀ника ’тс’. Да мёд (гл.). Названы паводле таго, што з’яўляюцца добрымі меданосамі. Таксама Каламіец і Шамота (Мовознавство, 1979, 4, 24).
Медуні́ца2, мідуні́чка ’сорт яблыкаў’ (Нас.; бялын., Янк. Мат.). Да мёд. Названа паводле салодкага смаку. Аналагічна: укр.меду́нка, польск.miodówka ’салодкая грушка’, славен.mę̑dovka, серб.-харв.меду̀ника, medvańa ’салодкая груша, яблык’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цыко́рыя
(н.-лац. cichorium, ад гр. kichorion)
1) травяністая расліна сям. складанакветных з тоўстым коранем і блакітнымі кветкавымі кошыкамі, пашыраная пераважна ў Міжземнамор’і; на Беларусі трапляецца на лугах, каля дарог; харчовая і лекавая;
2) парашок з карэння гэтай расліны, які дадаюць для смаку і паху ў каву, а таксама напітак, прыгатаваны з гэтага парашку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БІЯКАМУНІКА́ЦЫЯ
(ад бія... + камунікацыя),
сувязі паміж асобінамі аднаго або розных відаў жывёл, якія складаюцца праз перадачу і прыём сігналаў, што ўтвараюцца імі. Адрозніваюць сігналы спецыфічныя — хім., мех., аптычныя, акустычныя, эл. і інш. і неспецыфічныя, якія спадарожнічаюць жыццядзейнасці жывёл, успрымаюцца органамі зроку, слыху, нюху, смаку, дотыку, бакавой лініі, тэрма- і электрарэцэптарамі. Інфармацыя, якая паступае па розных каналах сувязі, перапрацоўваецца нерв. сістэмай, дзе фарміруецца рэакцыя арганізма ў адказ. Біякамунікацыя аблягчае пошукі ежы і спрыяльных умоў жыцця, ахову ад ворагаў і шкодных уздзеянняў, сустрэчу асобін рознага полу (асабліва ў перыяд размнажэння), узаемадзеянне дарослых і моладзі, фарміраванне груп (чарод, зграй, статкаў, калоній і інш.) і рэгуляцыю адносін паміж асобінамі ўнутры іх (тэр. паводзіны, іерархія і інш.). Кожны від жывёл мае свой арсенал біякамунікацыі, які перадаецца ў спадчыну.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЛІЦЭРЫ́НА,
прапантрыёл-1,2,3, найпрасцейшы трохатамны спірт, HOCH2CH (OH) CH2OH. Змяшчаецца ў выглядзе гліцэрыдаў у прыродных тлушчах і алеях. Атрыманы К.Шэеле (1779) амыленнем прыродных тлушчаў.
Бясколерная сіропападобная вадкасць салодкага смаку, без паху, tпл 17,9 °C, tкіп 290 °C, шчыльн. 1260 кг/м³ (20 °C). Змешваецца з вадой (растворы замярзаюць пры нізкіх т-рах), этылавым і метылавым спіртамі, ацэтонам; не раствараецца ў хлараформе, эфіры, вуглевадародах. Мае хім. ўласцівасці спіртоў (першасных і другасных). Утварае мона-, ды- і трывытворныя, з шчолачнымі металамі, аксідамі і гідраксідамі металаў — гліцэраты. У прам-сці атрымліваюць амыленнем харч. тлушчаў, сінтэтычна — з прапілену. Выкарыстоўваюць у вытв-сці выбуховых рэчываў (гл.Нітрагліцэрына), аксідных смол і лакаў, як змякчальнік скуры, паперы, тканіны, кампанент эмульгатараў, антыфрызаў, касметычных і парфумных прэпаратаў, мед. мазей, лікёраў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
со́ладка,
1.Прысл.да салодкі.
2.безас.узнач.вык. Пра адчуванне салодкасці, салодкага смаку. У роце соладка.
3.безас.узнач.вык.Разм. Пра стан здавальнення, шчасця, дастатку. Хоць не соладка і ў лесе было, але ж лес, брат, ёсць лес. Кожнае дрэва здавалася сцяной, за якой можна ўхавацца.Чыгрынаў.
4.безас.узнач.вык., каму-чаму і без дап. Пра радасныя, прыемныя адчуванні. Сэрцу соладка. На душы соладка, лёгка. □ Неба ўгары кружылася; зямля, нібы вялізная касавокая талерка, усё хінулася кудысь і вагалася, гатовая вось-вось абрынуцца ў невядомую прорву, і ад таго было соладка, боязна і хмельна.Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажава́ць, ‑жую, ‑жуеш, ‑жуе; ‑жуём, ‑жуяце; зак.
1.што і без дап. Жаваць некаторы час. Заклейваючы папяросу,.. [Нахлябіч] доўга слініў паперу языком, пасля пажаваў яе.Чорны.//чым. Разм. Зрабіць некалькі жавальных рухаў. [Стары] паглядзеў на ваду, .. на лазнякі, на чыстае, як добрае шкло, неба і пажаваў сківіцамі: гэта ж ён, на Дняпры!Лупсякоў.
2.што, чаго і без дап.Разм. Паесці крыху. Схаваўшыся пад маладую разлапістую яліну, .. [Ядвіся] развязала хатулёк, без смаку пажавала адсырэлы хлеб.Асіпенка.Неўзабаве па свежых заечых слядах завіталі на лясную дарогу лісіцы. Не духмянага сена, вядома, пажаваць, а ў надзеі зайчацінай пажывіцца.Ігнаценка.— Конь вунь змарыўся. Няхай пажуе трохі.Якімовіч.
3.што. Разм. Сапсаваць, жуючы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пачуццён.
1. (адчуванне) Gefühl n -(e)s; (свядомасць) Sinn m -(e)s;
о́рганы пачуццяўбіял. Sínnesorgane pl;
пачуццё сма́ку Geschmáckssinn m;
падма́н пачуццяўпсіхал. Sínnestäuschung f;
2. (чаго-н.) Gefühl n -(e)s, -e; Empfindung f -, -en;
пачуццё ўла́снага го́нару Sélbstbewusstsein n -s;
пачуццё сму́тку Mítleid n -(e)s, Mítgefühl n;
пачуццё гу́мару Sinn für Humór
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)