вышэ́й.
1. прыназ. з Р. За межамі, звыш чаго-н., па-за чым-н.
Гэта в. майго разумення.
2. прыназ. з Р. Больш за які-н. узровень або ўверх ад якога-н. месца.
Тэмпература в. нуля.
Пабіць руку в. локця.
3. прысл. У папярэднім месцы прамовы, тэксту.
Як было сказана в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дэ́мерэдж
(англ. demurrage)
штраф за прастой судна ў час пагрузкі звыш абумоўленага дагаворам тэрміну.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Прыжы́ліць, прыжы́ліваць ’прыгнятаць, уціскаць; настойваць зрабіць што-небудзь звыш моцы’ (Нас.). Да жы́ліць ’прымушаць; гвалтоўна патрабаваць, выцягваць’, зваротнае жы́ліцца (гл.), якія працягваюць прасл. *žiliti (sę) ’напружваць жылы’ → ’натужвацца’ < *žila, гл. жы́ла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыда́ча, ‑ы, ж.
Тое, што дададзена, прыдадзена, прыбаўлена да чаго‑н., звыш чаго‑н. На балоце там, дзесяцін гэтак чатырыста, а ён [пан] аддае вам іх за дзвесце і без усякай прыдачы, проста ў адмену. Галавач. — Прыдачу давай — не памяняю. Са сваёй стрэльбай я ўжо, хлопча, не аднаго звера ўклаў. М. Ткачоў.
•••
У прыдачу — звыш чаго‑н., у дадатак да чаго‑н. Коля захапіў з сабою пару самых большых гарачых грачанікаў з кавалкам сала ў прыдачу. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абапі́цца, ‑п’юся, ‑п’ешся, ‑п’ецца; п’ёмся, ‑п’яцеся; пр. абапіўся, апілася, апілося зак.
Прычыніць сабе шкоду, выпіўшы чаго‑н. звыш меры. Ну, а дожджык? Той ідзе і няма канца вадзе. Дзетвары здалося — Неба апілося. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даба́віць, -ба́ўлю, -ба́віш, -ба́віць; -ба́ўлены; зак., каго-што і чаго.
1. Даць, наліць, насыпаць і пад. дадаткова, звыш таго, што маецца, што прызначана, або папоўніць тое, чаго не стае.
Д. вады.
Д. солі ў халаднік.
2. Сказаць або напісаць у дадатак.
Д. некалькі слоў да пісьма.
Усё зразумела, д. нечага.
|| наз. дабаўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
звыштэрміно́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які прадаўжаецца звыш вызначанага тэрміну. Звыштэрміновая служба.
2. Крайне тэрміновы, неадкладны. Звыштэрміновая справа.
3. у знач. наз. звыштэрміно́вы, ‑ага, м. Ваеннаслужачы, які дабравольна застаўся на вайсковай службе пасля адбыцця абавязковага тэрміну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гіпер-
(гр. hyper = над, звыш)
прыстаўка, якая паказвае на перавышэнне чаго-н. у параўнанні з нормай.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
э́кстра
(лац. extra = звыш меры, занадта)
самы высокі, самы лепшы (пра сорт тавару; напр. масла э.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
залі́шне, прысл.
Разм. Звыш меры, занадта. Сяргей апраўдваецца залішне голасна, і Юрка прыкрывае яму рот далонню. Курто. Іван.. Цярэшка быў проста маўчун і не любіў залішне гаварыць там, дзе і без таго ўсё было ясна. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)