башма́к

1. чараві́к, -ка м.;

2. спец. башма́к, -ка́ м.;

◊

быть под башмако́м (у кого) быць пад пято́й (у каго);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перашкаджаць, замінаць □ ставіць палкі ў колы, стаяць на дарозе, станавіцца ўпоперак дарогі, падстаўляць ножку, блытацца пад нагамі, круціцца пад нагамі, замінаць пад нагамі, звяздаць па руках і нагах

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

падляце́ць, -ячу́, -яці́ш, -яці́ць; -яці́м, -леціце́, -яця́ць; -яці́; зак.

1. Заляцець пад што-н.

Верабей падляцеў пад страху.

2. Наблізіцца, летучы.

Самалёты падляцелі да горада.

3. перан. Хутка падысці, падбегчы да каго-, чаго-н. (разм.).

Дзяўчынка падляцела да маці.

|| незак. падлята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

п’едэста́л, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Пастамент, падножжа статуі, калоны, вазы і пад.

П. абеліска.

Скінуць каго-н. з п’едэстала (перан.: пазбавіць высокага становішча, аўтарытэту).

2. Узвышэнне, на якое ўзнімаюцца пераможцы ў спартыўных спаборніцтвах, конкурсах і пад. для атрымання ўзнагароды.

|| прым. п’едэста́льны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

до́за, -ы, мн. до́зы, доз, ж.

1. Дакладна адмераная колькасць чаго-н. (якога-н. рэчыва, лякарства і пад.).

Прымаць лякарства невялікімі дозамі.

Д. радыеактыўнага апрамянення.

2. перан. Некаторая колькасць чаго-н. (іроніі, смеху і пад.).

Д. яўнай іроніі і знявагі.

|| прым. до́завы, -ая, -ае (спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ла́кмус, -у, м. (спец.).

Фарбавальнае рэчыва, якое змяняе колер насычанай ім паперы пад дзеяннем кіслот на чырвоны, а пад дзеяннем шчолачаў — на сіні колер.

|| прым. ла́кмусавы, -ая, -ае.

○

Лакмусавая папера — папера, пакрытая лакмусам.

◊

Лакмусавая паперка — сродак выяўлення, праверкі адносін паміж кім-н. і інш.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

серэна́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -на́д, ж.

1. У сярэдневяковай Заходняй Еўропе (першапачаткова ў Іспаніі і Італіі): прывітальная песня, якая выконвалася звычайна пад акампанемент лютні, мандаліны або гітары ў гонар каханай, пад яе акном.

2. Лірычны музычны твор тыпу сюіты для інструментальнага ансамбля.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разбо́р, -у, м.

1. гл. разабраць.

2. Адбор, выбар (разм.).

Высякалі лес без разбору.

Крытыкаваць ты крытыкуй, але з разборам.

3. Разгляд судовай справы.

Судовы р.

◊

На (пад) шапачны разбор; на разбор шапак (паспець, з’явіцца, прыйсці; разм.) — пад канец, калі ўсе разыходзяцца, усё скончылася.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цяжа́р, -у, м.

1. Вага чаго-н., звычайна цяжкага.

Ц. ношы.

2. Груз вялікай вагі.

3. перан. Абавязкі, павіннасці, цяжкасці, звязаныя з чым-н. адказным, непрыемным і пад.

4. Адчуванне чаго-н. цяжкага, непрыемнага (у целе, галаве і пад.).

Непрыемны ц. адчуваўся ва ўсім целе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шы́льда, -ы, М -дзе, мн. -ы, -аў, ж.

1. Дошка з надпісам назвы ўстановы, прадпрыемства і пад., вывеска.

2. перан. Пра знешні, паказны бок паводзін, дзейнасці, спосабу жыцця і пад. (разм.).

Гэта толькі ш., на самай справе ён не такі чалавек.

|| прым. шы́льдавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)