начерта́ние ср.
1. (действие) напіса́нне, -ння ср.;
2. (очертание, внешняя форма) абры́с, -су м., ко́нтур, -ру м.;
начерта́ние букв абры́с лі́тар;
3. (очерк, руководство) уст. на́рыс, -су м.; (набросок) на́кід, -ду м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Надзе́жа 1 ’надзея’ (Нас., Сл. ПЗБ), надзёжа (Бяльк., Сл. ПЗБ). Прасл. *nadědja, вытворнае ад *deti, гл. дзець (ст.-слав. деѫдѫ ’кладу’), рус. дыял. надёжа, літар. надежда (Смелае., Фасмер, 3, 37), ст.-рус. надежа, ст.-слав. надеѫда, балг. надежда, макед. надеж. Параўн. надзёя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВАТЭРЖАКЕ́ТНАЯ ПЕЧ
(англ. water-jacket літар. вадзяная кашуля),
шахтавая плавільная печ, сценкі якой складзены з пустацелых метал. скрынак (кесонаў), што ахалоджваюцца вадой. Выкарыстоўваецца ў металургіі (пры вытв-сці свінцу, медзі, нікелю, волава).
т. 4, с. 39
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бакштэ́йн
(ням. Backstein = літар. абпаленая цэгла)
гатунак галандскага сыру.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
джыха́д
(ар. džihad = літар. намаганне)
тое, што і газават.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
АХІ́МСА,
ахінса (санскр., літар. ўстрыманне ад насілля, ненасілле), непрычыненне шкоды жывым істотам у будызме, джайнізме і індуізме, асноватворная дактрына, адзін з вышэйшых зарокаў і правілаў паводзін у гэтых і шэрагу інш. рэлігійных вучэнняў.
т. 2, с. 145
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
А́ЛЬБА
(правансальскае alba літар. світанне),
жанр сярэдневяковай куртуазнай лірыкі; ранішняя песня пра тайнае начное любоўнае спатканне. Склалася ў трубадураў. Формаю пераважна страфічна аформлены дыялог. Параўн. «серэна» — «вячэрняя песня» — запрашэнне на спатканне (гл. Серэнада).
т. 1, с. 271
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Скілу́ндзі ‘скручаны здор у форме рулета’ (ігн., Сл. ПЗБ). Параўноўваецца з літ. дыял. skelúndzis, літар. skilándis ‘страўнік, напханы мясам’ (там жа), запазычана ў старабеларускую мову з літоўскай (1506 г., Булыка, Лекс. запазыч., 119); меркаванні пра польскае пасрэдніцтва (Анікін, Опыт, 280) цяжка давесці. Гл. таксама шкілундзя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЛАГО́ЛІЦА,
адна з дзвюх стараж. славянскіх азбук. Назва ад стараслав. «глаголь» — слова, маўленне. Глаголіца амаль супадае з кірыліцай алфавітным складам (40 літар), назвай, размяшчэннем і гукавым значэннем літар; адрознівалася формаю літар і складанасцю іх напісання. На думку некаторых вучоных, глаголіца створана ў 9 ст. асветнікам Кірылам (Канстанцінам) Філосафам. Бытавала на слав. землях паралельна з кірыліцай (у Харватыі, Далмацыі і Ілірыі да 18 ст.), зрэдку ўжывалася ў Кіеўскай Русі. Найстарэйшыя помнікі глагалічнага пісьма: надпіс 893 на надмагільнай пліце, знойдзенай у руінах Сімяонаўскай царквы ў Праславе (Балгарыя), Кіеўскія лісткі (10 ст.), Зографскае, Марыінскае, Асеманава евангеллі (10—11 ст.) і інш. Паступова глаголіца выцеснена на У і Пд кірыліцай, на З — лацінскім пісьмом.
Літ.:
Истрин В.А. Возникновение и развитие письма. М., 1965;
Сказания о начале славянской письменности. М., 1981;
Павленко Н.А. История письма. 2 изд. Мн., 1987.
М.Б.Батвіннік.
т. 5, с. 281
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АТРАКЦЫЁН
(франц. attraction літар. прыцягненне),
1) эфектны цыркавы ці эстрадны нумар. Праграма, у якой нумары аб’яднаны паводле тэматычнага або сюжэтнага прынцыпу.
2) Прылада для забавы ў месцах грамадскага адпачынку (карусель, кола агляду і інш.).
т. 2, с. 77
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)