Макрата́ ’вада, вільгаць’, ’мокрае, дажджлівае надвор’е’ (ТСБМ, ТС, Інстр. I), жытк. макрота ’мокрае, гразкае, балоцістае месца’ (Мат. Гом.), укр. мокро́та ’аб дажджы, мокрым снезе, мокрае надвор’е’, рус. мокрота́ ’макрата’, н.-луж. mokšota, в.-луж. mokrota ’макрата’, ’макрадзь’, чэш., славац. mokrota, славен. mokrôta ’вільгаць, сырасць, макрота’, серб.-харв. мокро̀та, макед., балг. мокрота ’тс’. Прасл. mokrota — субстантывізаваны прыметнік з суф. ‑ta (з вакальным ‑o‑), які кантынууе і.-е. ‑tā (Слаўскі, SP, 1, 42). Да мокры (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заляжа́цца, ‑ляжуся, ‑лежышся, ‑лажыцца; зак.
Праляжаць доўга, больш звычайнага, дазволенага. Бярозка сам устаў і нават пацягнуўся, як чалавек, які лішне заляжаўся ў пасцелі. Шахавец. // Праляжаць доўга без ужытку, збыту і пад. Праз дажджы ляцяць, праз буры, Быццам тыя галубкі, Не залежацца на пошце Нецярплівыя радкі. Куляшоў. // Страціць свежасць або сапсавацца ад працяглага ляжання, захоўвання. Дзесьці заляжалася і не мае збыту мыла. Філімонаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапа́сці сов.
1. в разн. знач. перепа́сть;
мне такса́ма крыху́ ~па́ла — мне то́же немного́ перепа́ло;
~па́лі дажджы́ — перепа́ли дожди́;
2. разг. (похудеть) отоща́ть, перепа́сть;
за час хваро́бы зусі́м перапа́ў — за вре́мя боле́зни совсе́м отоща́л (перепа́л)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адлі́ць¹, адалью́, адалье́ш, адалье́; адальём, адальяце́, адалью́ць і адлію́, адліе́ш, адліе́; адліём, адліяце́, адлію́ць; адліў, адліла́, адліло́; адлі́; адліты; зак.
1. што і чаго. Выліць частку вадкасці з чаго-н.
А. літр малака.
А. вады з вядра.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адхлынуць (пра кроў).
Кроў адліла ад твару.
3. каго. Абліўшы вадой, прывесці каго-н. да прытомнасці (разм.).
А. хворага халоднай вадой.
4. Ліць, ісці на працягу якога-н. часу (пра дождж); скончыць ліць.
Цэлы тыдзень адлілі дажджы.
|| незак. адліва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—3 знач.).
|| наз. адліва́нне, -я, н. (да 1—3 знач.) і адлі́ў, -ліву, м. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зачасці́ць, ‑чашчу, ‑часціш, ‑часціць; зак.
Разм.
1. Пачаць рабіць што‑н. у хуткім тэмпе. Конь зачасціў капытамі па знаёмай лёгкай выезджанай дарозе. Галавач.
2. Пачаць часта паўтарацца. Зачасцілі дажджы. □ Сярод руін зачасцілі аўтаматныя стрэлы, але крэпасць на іх ужо не адказвала. Лупсякоў.
3. Пачаць часта хадзіць куды‑н. Людзі з вёсак, з двароў зачасцілі ў мястэчка. Гартны. А праз тыдні два падкія да мастацтва гараджане зачасцілі ў майстэрню новага мастака. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БРЭНЧ
(Brenčs) Алаіз Алаізавіч (н. 6.6.1929, Рыга),
латышскі рэжысёр. Нар. арт. Латвіі (1986). Скончыў рэжысёрскі ф-т Латвійскай кансерваторыі (1953), Вышэйшыя рэжысёрскія курсы ў Маскве (1956). У 1954—90 працаваў на Рыжскай кінастудыі. Здымаў дакумент., з 1965 маст. фільмы: «Да восені далёка» (1965), «Калі дажджы і вятры стукаюць у акно» (1968), «24—25 не вяртаецца» (1969), «Трайная праверка» (1970), «Горад пад ліпамі» (1971), «Падарункі па тэлефоне» (1978), «Ралі» (1979), «Двайная пастка» (1989), «Ганна» (1996), а таксама тэлевізійныя шматсерыйныя — «Доўгая дарога ў дзюнах» (1980—81, Дзярж. прэмія СССР 1983), «Міраж» (1983), «Сям’я Зітараў» (1986).
Л.І.Паўловіч.
т. 3, с. 284
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пазмыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Змыць, ліквідаваць мыццём усё, многае. Пазмываць фарбу з рук.
2. Змыць, знесці адкуль‑н. усё, многае або ўсіх, многіх. Вада пазмывала пасевы. Васілевіч. Паднялася рака, вада стала густая, парудзела і несла аднекуль з-пад Мсціжаў .. бярвенне — недзе пазмывала яго з берагоў. Пташнікаў. / у безас. ужыв. За дажджы з дарогі пазмывала чалавечыя сляды. Чыгрынаў. [Сімха:] Тут кладкі ёсць. Я зараз іх праверу, Калі дажджом не пазмывала часам. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непрыкры́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Не пакрыты зверху. На лузе заўсёды з калгаснікамі медфельчар — загадчык медпункта. У яго аптэчка, бінты, ён часам пакрыквае на тых, хто працуе з непрыкрытай галавою. Лупсякоў.
2. Які не абараняецца, пакінуты без прыкрыцця. Непрыкрытыя рубяжы.
3. перан. Які адразу адчуваецца, якога відаць; яўны, відавочны. Непрыкрытая беднасць. Непрыкрытая эксплуатацыя. □ У .. [ветры] было ўсё: трывожная смуга даляглядаў і незабыўнае святло маленства; дажджы густыя .. і пах суніц; шчымлівая радасць у сэрцы і непрыкрытае, вясёлае здзіўленне перад светам. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пако́с, ‑у, м.
1. Месца касьбы (сенажаць, поле, прызначаныя для касьбы). Ужо з абеда пачалі [грабцы] прыбываць на пакос. Гартны.
2. Касьба. Ад зоркі да мроку, з перапынкамі на полудзень, .. [мужчыны] на пакосе. Пташнікаў. // Час, пара касьбы. З вясны, усё лета, пакуль не надыдзе пакос, тут для ўсіх быў чароўны, нібыта райскі куток. Грамовіч.
3. Тое, што і пракос. [Луг] скасілі, але зграблі не ўсюды — перашкодзілі дажджы.. Пакосы ўраслі ў атаву. Сачанка. Зноў шпарка захадзілі косы, кладучы пакос за пакосам. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затрыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; затры́маны; зак.
1. каго-што. Перашкодзіць руху каго-, чаго-н., спыніць.
З. машыну.
На дарозе мяне затрымаў таварыш.
З. снег на палях.
2. што. Прыпыніць, адтэрмінаваць што-н.
З. высадку дэсанта.
Дажджы затрымалі сяўбу.
3. каго (што). Вымусіць застацца дзе-н. (на які-н. тэрмін).
Мяне затрымалі неадкладныя справы.
З. знаёмага.
4. што. Не зрабіць, не аддаць у час чаго-н.
З. зарплату.
5. што. Запаволіць, спыніць на пэўны час дзеянне чаго-н.
З. дыханне.
З. крокі.
6. каго (што). Схапіць, арыштаваць.
З. злачынца.
|| незак. затры́мліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. затры́мліванне, -я, н. (да 1—5 знач.), затрыма́нне, -я, н. (да 1, 2 і 6 знач.) і затры́мка, -і, ДМ -мцы, ж. (да 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)