баявая аперацыя партыз. фарміраванняў Беларусі, Літвы, Латвіі і Калінінскай вобл. Расіі па разгроме ням.-фаш. гарнізона 13 студз. ў нас. пункце Вецслабада ў Латвіі ў Вял. Айч. вайну. План аперацыі распрацаваны штабам Латышскага партыз. атрада, кіраўніцтва ёю ажыццяўляў штаб брыгады «За Савецкую Беларусь» (камандзір А.В.Раманаў). Удзельнічалі байцы трох бел. і Калінінскай брыгад, Латышскага і Літоўскага партыз. атрадаў. Партызаны разграмілі будынкі гарнізона, спалілі спісы грамадзян, якіх гітлераўцы збіраліся вывезці на прымусовую працу ў Германію, узарвалі складскія памяшканні, захапілі вял. колькасць збожжа, цукру, воўны, нарабаваных акупантамі ў насельніцтва для адпраўкі ў Германію. У выніку бою былі сарваны планы карных аперацый праціўніка супраць партызан.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
паяды́нак, ‑нка, м.
Баявая сутычка двух праціўнікаў. Паядынак, відаць, быў няроўны: адна з варожых куль скасіла .. [дзядзьку].Якімовіч.Тут колісь у начной цішы Сышліся два на паядынак.Гурло.У спадчыну ад бацькі я атрымаў старога беркута з адным вокам, другое вока беркут страціў у паядынку з ваўком.Васілёнак.// У спартыўных спаборніцтвах — барацьба двух праціўнікаў. Лепшыя спартыўныя збудаванні беларускай сталіцы сталі месцамі цікавых паядынкаў.«Звязда».//перан. Наогул барацьба з кім‑, чым‑н. Свістам сініцы, хрустам ільдзінак Сцюжа з вясной пачала паядынак.Грахоўскі.Гутарка Андрэя з стар[астам] выступае як своеасаблівы паядынак, дзе зброяй праціўнікаў з яўляецца ідэалогія, светапогляд.Хромчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абстано́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
1. Мэбля, якой абстаўлена памяшканне. Два сталы, пісьмовы і звычайны, таксама работы калгасных майстроў, ды некалькі крэслаў складалі ўсю мэблю і абстаноўку канторы.Колас.// Дэкаратыўная і бутафорская частка спектакля.
2. Сукупнасць умоў, акалічнасцей, у якіх што‑н. адбываецца; абставіны. Міжнародная абстаноўка. Ахарактарызаваць абстаноўку. У абстаноўцы міру і дружбы. □ У голасе Садовіча пачуліся ноткі нездавальнення і расчаравання сваім маладым настаўніцкім жыццём і тою абстаноўкаю, у якой прыходзілася жыць.Колас.// Становішча на месцы ваенных дзеянняў, абумоўленае суадносінамі баявых сіл, іх размяшчэннем і характарам мясцовасці. Баявая абстаноўка. □ І камісар, не марудзячы ні хвіліны, накіраваў чалавека дагнаць атрад, паведаміць абстаноўку.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спружы́на, ‑ы, ж.
1. Пругкая металічная палоска, спіраль і пад., якая, з’яўляючыся дэталлю механізма, процідзейнічае ціску. Баявая спружына. □ Верх у той шапцы трымала з сярэдзіны сталёвая спружына, і ён быў увесь напяты, роўненькі і круглы.Краўчанка.Адзін [крот] залез галавой у пастку, спружына пераціснула яму шыю.Жычка.
2.перан.; чаго або якая. Рухаючая сіла чаго‑н. Сапраўды, выяўленне спружын грамадскіх паводзін чалавека — велізарная каштоўнасць мастацтва.Перкін.Пісьменнік .. хоча сам стаць у .. становішча [героя], зразумець унутраных спружыны яго паводзін.Кучар.
•••
Як на спружынах — вельмі хутка, энергічна. Дзед, як па спружынах, падхапіўся (адкуль той і спрыт узяўся!) і пекануў у каршуна.Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гало́ўкаж.
1. (памянш.) Köpfchen n -s, -; Kopf m -(e)s, Köpfe;
запа́лкавая гало́ўка Stréichholzkopf m;
гало́ўка магнітафо́на Tónkopf m;
баява́я гало́ўкавайск. Spréngkopf m;
2.мн.:
гало́ўкі (ботаў) Vórderblatt n -(e)s, -blätter; Vórschuh m -(e)s, -e
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БРОНЕТРАНСПАРЦЁР
(БТР),
баявая браніраваная колавая або гусенічная машына для перавозкі мотастралкоў (да 28 чал.), вядзення бою ці агнявой падтрымкі, а таксама для разведкі, аховы на маршы, патрулявання, сувязі. Спец. абсталяваныя бронетранспарцёры выкарыстоўваюцца для буксіроўкі гармат і мінамётаў, эвакуацыі параненых, перавозкі боепрыпасаў і інш. грузаў.
Узброены 20-ммаўтам. гарматай і кулямётам або двума кулямётамі, часам гранатамётам і процітанк. кіроўнымі ракетамі. Скорасць колавых бронетранспарцёраў да 110 км/гадз, запас ходу да 1000 км, гусенічных адпаведна да 75 і 400. Бронетранспарцёры часцей за ўсё плывучыя, прыстасаваныя для авіятранспартавання і дэсантавання, аснашчаны радыёстанцыямі, прыладамі для стральбы ноччу і інш. Ёсць на ўзбраенні многіх армій: у краінах СНД — плывучы колавы БТР-80, у ЗША — плывучы гусенічны М113, у ФРГ — плывучы колавы «Фукс» і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
гало́ўка
1.ж., в разн. знач. голо́вка; (у льна — ещё) коро́бочка;
дзіця́чая г. — де́тская голо́вка;
г. сы́ру — голо́вка сы́ру;
г. цыбу́лі — голо́вка лу́ка;
г. по́лаза — голо́вка по́лоза;
2.ж. коча́н м. (капусты);
3.обычномн. голо́вки (в сапогах);
○ баява́я г. — боева́я голо́вка;
◊ гла́дзіць (пагла́дзіць) па ~ло́ўцы — гла́дить (погла́дить) по голо́вке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
трыво́гаж.
1. (неспакой) Únruhe f -, Áufregung f -; Besórgnis f -;
2. (сігналнебяспекі) Alárm m -(e)s, -e; Alármsignal n -s, -e (асцярога, боязь, заклапочанасць);
падня́ць трыво́гу alarmíeren vt;
біць трыво́гу Alárm schlágen*;
баява́я трыво́га Geféchtsalarm m;
фальшы́вая трыво́га blínder Alárm;
паве́траная трыво́га Lúftalarm m, Flíegeralarm m
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
пране́сціся, ‑нясуся, ‑нясешся, ‑нясецца; ‑нясёмся, ‑несяцеся; пр. пранёсся, ‑неслася і ‑няслася, ‑неслася і ‑няслося; заг. пранясіся; зак.
1. Вельмі хутка праехаць, праляцець; прамчацца. Жнівеньскім вечарам па вёсцы з грукатам, узнімаючы пыл, пранеслася тачанка.П. Ткачоў.Цэлая эскадрылля цяжкіх бамбавозаў нізка пранеслася над хатай.Кулакоўскі.// Пра ўяўны рух прадметаў, міма якіх рухаецца чалавек. // Хутка прайсці, прабегчы. Пранесціся па двары.//перан. Прамільгнуць (пра думкі, успаміны і пад.). Маланкай пранеслася здагадка: яго [Чыжыка] заваліла.Лупсякоў.
2. Хутка прайсці, мінуць (пра час).
3. Разнесціся, раздацца, прагучаць (пра гукі). Ціхі ўздых пранёсся над палянай і знік, праглынуты імхамі.Лынькоў.— Паўстанцы, стройся! — пранеслася баявая каманда па лясах і балотах...Чарот.//перан. Хутка распаўсюдзіцца, разнесціся (пра чуткі, весткі і пад.). Па батарэі пранеслася чутка, што нас [курсантаў] будуць пасылаць малодшымі камандзірамі ў іншыя батарэі, дывізіёны.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стральба́ж. Schíeßen n -s, Féuer n -s, Schießeréi f - (страляніна); Beschíeßung f -, -en (абстрэл);
стральба́ пакім-н., чым-н. Schíeßen gégen (A);
вайск.баява́я стральба́ Geféchtsschießen n, Schárfschießen n;
стральба́ за́лпамі Sálvenfeuer [-vən-] n;
стральба́ з кулямётаў MG-Schíeßen n;
гарма́тная стральба́ Geschützschießen n;
стральба́ на паражэ́нне Wírkungsschießen n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)