АЎТАТРО́ФЫ
[ад аўта... + ...троф(ы)],
аўтатрофныя арганізмы, арганізмы, якія сінтэзуюць неабходныя для жыццядзейнасці складаныя арган. злучэнні з неарган. рэчываў (пераважна вады, вуглекіслаты, неарган. злучэнняў азоту). Выкарыстоўваюць энергію Сонца (фотасінтэз) або энергію, што вызваляецца пры хім. рэакцыях (хемасінтэз). Да аўтатрофаў належыць большасць вышэйшых раслін, водарасці і некаторыя бактэрыі. Фотасінтэзавальныя аўтатрофы (фотатрофы — усе зялёныя расліны, водарасці) маюць хларафіл і здольныя выкарыстоўваць энергію святла. Хемасінтэзавальныя аўтатрофы (хематрофы, напрыклад, нітрыфікавальныя бактэрыі) сінтэзуюць арган. рэчывы за кошт энергіі акіслення мінер. злучэнняў. Аўтатрофы — асн. прадуцэнты арган. рэчыва ў біясферы, забяспечваюць існаванне ўсіх іншых арганізмаў. Гл. таксама Гетэратрофы.
т. 2, с. 121
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
субстра́т, ‑у, М ‑раце, м.
1. Тое, што ляжыць у аснове якіх‑н. утварэнняў, з’яўляецца асновай чаго‑н. Мінеральны субстрат глебы. // Пажыўнае асяроддзе, дзе развіваюцца якія‑н. арганізмы.
2. У філасофіі — агульная адзіная аснова якіх‑н. з’яў. Матэрыяльны субстрат псіхічных з’яў.
3. У мовазнаўстве — элементы мовы папярэдняга насельніцтва дадзенай тэрыторыі, якія захаваліся ў мове прышэльцаў.
[Ад лац. substratum — подсцілка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АПАБІЯСФЕ́РА
(ад апа... + біясфера),
слаі атмасферы (вышэй за 60—80 км), у якія ніколі, нават выпадкова, натуральным шляхам не падымаюцца жывыя арганізмы і куды біягенныя рэчывы заносяцца толькі ў вельмі невял. колькасці. Структурная частка мегабіясферы.
т. 1, с. 411
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГАЛАБІЁНТЫ
[ад гала... + біёнт(ы)],
арганізмы, якія жывуць у перасоленых вадаёмах (напр., азёры Баскунчак, Эльтон; Мёртвае і Чырвонае м.). Найб. тыповыя галабіёнты — зялёная водарасць дуналіела, сіне-зялёная водарасць хлараглея, калаўротка Brachionus mülleri, рачок артэмія, лічынкі некат. насякомых і інш.
т. 4, с. 442
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
галабіёнты
(ад гала- + біёнты)
арганізмы, якія насяляюць салёныя азёры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
клані́раваць
(англ. clone, ад гр. klon = парастак)
мед., біял. размнажаць клеткі або арганізмы бясполым, вегетатыўным шляхам, атрымліваючы цалкам падобныя экзэмпляры ад агульнага продка.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
аэрабіёнты
(ад аэра- + біёнты)
арганізмы, якія насяляюць сушу (параўн. гідрабіёнты).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
біятро́фы
(ад бія- + -трофы)
арганізмы, якія жывяцца іншымі жывымі арганізмамі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
галафі́льны
(ад галафілы);
г-ыя арганізмы — тое, што і галафілы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
галафо́бны
(ад галафобы);
г-ыя арганізмы — тое, што і галафобы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)